“transport tizimlari va inshoatlari” kafedrasi “Qurilish materiallari va buyumlari”

 
BO‘YoQ VA LOKLARNING QURISh TEZLIGINI ANIQLASh
Bo‘ѐq va lok ashѐlari 
quriganda ularning yuzasida chang olmaydigan yupqa parda hosil bo‘ladi. Asbob va uskunalar: 
quritish shkafi, shisha plastinkalar, termometr, mo‘y qalam, flens (yassi mo‘y qalam). Quritish 
javoni. Termometr. Ishlash tartibi. Quritish shkafiga chang kirmasligi uchun shamollatish yo‘llari 
doka bilan ѐpiladi, shkafning bir chetiga undagi namni o‘ziga yutib turuvchi suvsiz CaCl2 dan 
qo‘yiladi. Sinaladigan bo‘ѐqqa olifdan oz-ozdan qo‘shib, uni ishlatish uchun yaroqli quyuqlikka 
keltiriladi va shisha plastinka to‘la berkitish darajasigacha mo‘y qalam bilan bo‘yaladi. Plastinka 
yuzasiga surkalgan bo‘ѐq flens bilan tekislanadi. Keyin shisha plastinkani 45° qiya qilib, 20°S 
haroratli shkafga qo‘yiladi va vaqt-vaqti bilan olib, og‘zidan 10 sm masofada ushlab puflanadi. 
Agar, plastinka yuzasidagi bo‘ѐqda yupqa parda hosil bo‘lgan bo‘lsa, uning yuzasidagi bo‘ѐq 
pardaga puflaganda kichik to‘lqin bo‘lib suriladi, bu bo‘ѐq qurishining boshlang‘ich bosqichini 
bildiradi. Shisha plastinkaga bo‘ѐq surkalgandan keyin uning yuzasida yupqa parda hosil 
bo‘lguncha o‘tgan vaqt bo‘ѐqning boshlang‘ich qurish tezligini bildiradi. Bo‘ѐqning to‘la qurish 
tezligini aniqlash uchun shisha plastinkalar qaytadan quritish shkafiga qo‘yiladi va vaqt-vaqti bilan 
plastinkani olib, uning bo‘yalgan yuzasiga bir bo‘lak paxta qo‘yiladi; paxta ustiga ѐg‘och taxtacha 
qo‘yiladi; uning ustiga esa 200 g li yuk qo‘yiladi. Oradan 30 sek o‘tgach ѐg‘och taxtacha olinadi 
va plastinka yuzasiga paxta tolalarining ѐpishganѐpishmaganligi ko‘rib chiqiladi. Agar bunda 
plastinka yuzasiga paxta tolalari ѐpishmasa, bo‘ѐq, to‘la qurigan bo‘ladi. Bo‘ѐqning to‘la qurish 
tezligi (sek da) deganda, qurish boshlangan vaqtdan to yuzasiga 200 g li yuk ostiga paxta qo‘yib 
bosganda, bo‘ѐqqa mutlaqo ѐpishmaydigan darajagacha qurishi uchun ketgan vaqtni tushunmoq 
zarur.