Transport logistikasi

Janubiy yo‘lak yoki uzunligi 2912 kilometrni tashkil etadigan Toshkent-CHarjou-Tejen-Meshxed-Bender Abbos yo‘lagi.
Bu transport yo‘lagining ishlatilishi asosan, yaqinda ishga tushirilgan uzunligi 300 km bo‘lgan “Buyuk ipak yo‘li” ning mashrutidan o‘tadigan Tejen-Seraxs-Meshxed temir yo‘l magistrali uchastkasi bilan bog‘liq.
Bu yo‘lak O‘zbekiston uchun juda muhim ahamiyatga ega. Bu erda turkman hamda eron tomonlarining chegara terminallari tarkiblarni bir yo‘ldan ikkinchi yo‘lga olib o‘tish (Turkmanistonda -1520mm va Eronda-1435 mm) uchun barcha zaruriy texnik vositalar bilan jihozlangan. Bu yo‘lning hisoblab o‘tkazish imkoniyati yiliga 5,3 mln.tonnadir.
Bu kunga kelib, Evropa va Osiyoga eksport qilinadigan o‘zbek paxtasining 30% dan ko‘prog‘i avtomobil yoki temiryo‘l transporti orqali Bender-Abbosga Eron portidan olib o‘tiladi.
Bu erda shuni belgilab o‘tish kerakki, 1996 yil may oyida Tejen-Seraxs-Meshxed temir yo‘l liniyasi qurilishining tugallanishi bilan bu liniya evroosiyo statusini oldi va Xitoyni Evropa bilan Markaziy Osiyo davlatlari orqali bog‘laydigan Transsibirga qo‘shimcha liniya sifatida ko‘rib chiqilmoqda. Xitoy, bu yo‘lni Evroosiyo er usti transportining bir qismi hisoblab, uning rivojlanishiga katta e’tibor qaratmoqda.
Bu liniyani ishga tushirilishi bilan Xitoy portlaridan Istambulgacha bo‘lgan masofa ancha qisqardi. Agar Transsibir temir yo‘li bo‘ylab bu masofa 14000 km. ni tashkil etgan bo‘lsa, hozir Markaziy Osiyo regionlari orqali –bu masofa 8500 km. tashkil qiladi.
Sifatli transport xizmatini ta’minlash maqsadida Turkman, Eron va Turkiya hududlaridagi ko‘pgina uchastkalar to‘liq rekonstruksiya qilindi.
Bu temir yo‘l yo‘lagini ekspluatatsiya qilish O‘Zbekiston Respublikasi uchun iqtisodiy tomondan foydali bo‘lsa ham, bir qator siyosiy, iqtisodiy va tashkiliy xarakterdagi sabablarga ko‘ra to‘xtatilib turibdi. Bu sabablarning bittasi O‘zbekiston Respublikasiga ushbu magistralni ekspluatatsiya qilishga qatnashish imkonini beradigan shartnoma - huquqiy bazaning etarli emasligi.
Aytilganidek, 2001 yil eksport yuklarni Bender Abbos portiga avtomobilda tashish 487 ming tonnani tashkil qildi, ya’ni 1996 yilga qaraganda 14 marta o‘sish kuzatildi. Eron Islom Respublikasining O‘zbekiston orqali o‘tkazgan tranzit yuklari 2001 yilga qaraganda 1,5 marta oshgan.