Transport logistikasi

Markaziy yo‘lak – umumiy uzunligi 3 ming kilometrdan ko‘p bo‘lgan, xalqaro amaliyotda “EvroOsiyo yo‘lagi”(O‘zbekiston-Turkmaniston-Ozarbayjon-Gruziya yoki Toshkent-Ashxobod-Turkmanboshi-Baku-Poti(Batumi) deb ataladi. Bu yo‘lak – Markaziy Osiyo regionlari va Zakavkazeni Qora dengiz xavzalari bo‘ylab, Poti va Batumi shahridagi Gruzin dengiz portidan foydalanib, Evropa kontinenti bilan bog‘laydigan, er usti avtomobil va temir yo‘l kommunikatsiyalari yagona tizimidir. O‘zbekiston hududidan o‘tadigan avtomobil yo‘li 662 kilometrni tashkil qiladi.
Ekspertlarning ta’kidlashicha, bu yo‘lak Ozarbayjon, Turkmaniston va Gruziya hududlaridagi ba’zi bir uchastka va ko‘priklarni qayta qurish sharti bilan temiryo‘l transport vositalarining tranzit harakatlanishiga imkon beradi.
“Evroosiyo yo‘lagi” bo‘ylab er usti temiryo‘l marshruti quyidagi hududlar bo‘yicha o‘tadi:
O‘zbekiston (CHingeldi-Farob)-761 km;
Turkmaniston (Farob-Turkmanboshi) -1141 km;
Ozarbayjon (Baku-Buyuk Kasek) -511 km;
Gruziya (Buyuk Kasek – Poti va Batumi portlari) – 464 km.
Aytib o‘tish joizki, yuqori o‘tkazish imkoniyati bo‘lgan (sutkasiga 40 juft poezdni) temiryo‘l magistrali jihozlangan va liniyaning bir qismi elektrlangan. Ammo, hozirgi vaqtda transport potensiali 25-30% ga ishlatilyapti, bu Turkmanboshi-Baku paromida o‘tishdagi texnik muammolar hamda Kavkazdagi siyosiy, iqtisodiy muammolar bilan bog‘liq bo‘lsa kerak.
YUqorida qayd qilib o‘tilganidek, yo‘lakning asosiy bo‘g‘imlaridan bittasi uzunligi 298 km bo‘lgan Turkmanboshi-Baku paromda o‘tish joyi hisoblanadi. Hozirgi vaqtda Turkmanboshi-Baku paromi portlari Kaspiy dengizidagi suv sathining ko‘tarilishi(1978 yilga qaraganda, 2,01 metrga ko‘tarilgan) hisobiga qayta qurishga extiyoj sezmoqda. Bundan tashqari, Turkmanboshi porti parom kompleksi bir vaqtning o‘zida faqat 1ta paromni qabul qila oladi. YUk ortishning o‘rtacha vaqti 9 dan 32 soatgacha,, Turkmanboshi va Baku orasidagi o‘tish vaqti esa o‘rtacha 15-16 soatni tashkil etadi. SHu tarzda, ishlatilayotgan transport turiga bog‘liq holda, paromda o‘tish vaqti 24 soatdan 48 soatgacha davom etadi. Poti savdo portiga taalluqli shuni aytish mumkinki, u Gruziyaning Qora dengiz sohillaridagi 30 ming tonnagacha yukli kemalarni qabul qila oladigan yirik universal port hisoblanadi. Portning yuk aylanishi 6 mln.tn tashkil qilib, har xil yuklarni qayta ishlash bo‘yicha komplekslarga bo‘lingan 17 ta prichalga ega.
Port texnologik jihozlar, yuklash-tushirish texnikalari bilan juda yaxshi jihozlangan.
SHuni aytish joizki, Gruziya Respublikasidagi harbiy munosabatlarning nobarqarorligi tufayli barcha davlatlarning transport-ekspeditsiya kompaniyalari Poti va Batumi portlaridan foydalanishda extiyotkorlik bilan yondashadilar. Afsuski, shu yo‘lak bo‘ylab O‘zbekistondan avtomobilda tashishning yo‘qligi shu sababli deb tushuntirish mumkin.