Transport logistikasi

Temir yo‘l transporti.
Temir yo‘l transporti katta miqdordagi yuklarni tashishni ta’minlaydi, shu bilan bir qatorda qo‘shimcha xizmatlarni taklif etadi, buning natijasida transport bozorida deyarli monopol mavqega ega bo‘lgan.
Va faqat XX asrning 70-90-yillarida avtomobil transportining jadal rivojlanishi tashishning umumiy daromadlari va yuklarning umumiy aylanmasidagi nisbiy ulushining pasayishiga olib keldi.
Temir yo‘llarning ahamiyati hali ham katta hajmdagi yuklarni uzoq masofalarga samarali va nisbatan arzon tashish qobiliyatlari bilan belgilanadi. Temir yo‘l transporti temir yo‘l izlari, harakatlanuvchi tarkib, saralash stansiyalari va omborlarning narxi yuqori bo‘lganligi sababli yuqori doimiy xarajatlar bilan ajralib turadi. SHu bilan birga, temir yo‘llarda xarajatlarning o‘zgaruvchan qismi kichikdir.
YUk aylanmasining asosiy qismi temir yo‘llar tomonidan mineral xom ashyolarni (ko‘mir, ruda va boshqalarni) suv yo‘llaridan uzoqkda joylashgan qazib olish manbalaridan tashishni tashkil qilish bilan ta’minlanadi.
SHu bilan birga, temir yo‘l transportida doimiy va o‘zgaruvchan xarajatlarning nisbati shunday bo‘ladiki, u hali ham uzoq masofali tashishlar foyda ko‘radi.
YAqindan vaqtdan boshlab temir yo‘l transportini ixtisoslashtirish tendensiyasi kuzatilmokda, bu ular ko‘rsatadigan xizmatlar sifatini yaxshilash istagi bilan bog‘liq. Vagonlarni tashish uchun uch qavatli platformalar, ikki yarusli konteyner platformalari, birlashtirilgan vagonlar va maxsus maqsadli poezdlar paydo bo‘ldi. Maxsus maqsadli poezd - bu yuk vagonlari, ularning barcha vagonlari bir turdagi mahsulotni, masalan, ko‘mirni tashish uchun mo‘ljallangan.
Bunday poezdlar an’anaviy aralash poezdlarga qaraganda ancha tejamkor va tezroq, chunki ular saralash stansiyalarni chetlab o‘tib, o‘z manzillariga to‘g‘ri borishlari mumkin. Birlashtirilgan vagonlarda bitta egiluvchan tirgakka 10 tagacha konteynerni sig‘dira oladigan kengaytirilgan podval mavjud, bu vagonga yukni kamaytiradi va yukni kayta yuklash uchun zarur bo‘lgan vaqtni qisqartiradi. Ikki yarusli konteyner platformalari, nomidan ko‘rinib turibdiki, konteynerlarni ikki qavatda o‘rnatish mumkin, bu esa harakat tarkibining o‘tkazuvchanligini ikki baravar oshiradi. Bunday texnik echimlar temir yo‘llarga vagonlarning nagruzkasini kamaytirishga, poezdlarning tashish qobiliyatini oshirishga va yuk ortish-tushirish jarayonlarini engillashtirishga yordam beradi.
Temir yo‘l poezdlarning ekspluatatsion ko‘rsatkichlari:
• yuk tashish imkoniyatlaridan foydalanish koeffitsienti, vagondagi yukning haqiqiy og‘irligi va uning tashish qobiliyatiga nisbati teng;
• vagondagi haqiqiy yuk miqdorini vagon sig‘imiga nisbatibilan aniqlanadigan sig‘im koeffitsientti;
• texnik yuklanish darajasi - bu yuk tashuvchi bilan kelishilgan yuk tashish hajmi va imkoniyatlaridan maksimal darajada foydalangan xolda, ma’lum bir vagonga yuklanishi mumkin bo‘lgan yuk miqdori.