Transport logistikasi

Mul’timodal tashishni rivojlantirishning hozirgi holati va istiqbollari
Transport tizimlarining muammolari ko‘p qirrali bo‘lib, mamlakatning ijtimoiy-iqtisodiy hayotida transportning rolini ta’minlaydi. Mijozlarning ehtiyojlari va transport tarmoqlarining o‘ziga xos xususiyatlari asosida har qanday yuklarni tashishda bir nechta transport turlari jalb qilingan. YUklarni dengiz, daryo, havo transportlari bilan tashish, odatda, avtomobil transporti orqali to‘ldiradi. XXI asrning boshida jahon iqtisodiyoti tuzilmasida XX asrning oxiriga xos bo‘lgan yo‘nalishlarning rivojlanishi davom etmoqda, ularning eng asosiysi globallashuv va ishlab chiqarish va almashinuvning integrasiyasi.
YUk tashish intermodal texnologiyasining paydo bo‘lishi XX asrning o‘rtalariga kelib, Evropaning ayrim mamlakatlarida va AQSHda yuk tashuvchi avtotreylerlarda yiriklashtirilgan yuk birliklari (YYUB) shaklida yuk poezd platformalarida o‘rnatilishga kirishdi. Avtotreyler oldingi g‘ildiraklarsiz yarim tirkamadir, u tyagachga qo‘shib ishlatiladi.
SHu bilan birga, bu maqsadlar uchun old va orqa g‘ildiraklarga ega bo‘lgan avtofurgonlardan ham foydalanish boshlandi. Biroq, YYUB tashishda konteynerlarda tashish eng ko‘p tarqaldi. Hozirgi vaqtda intermodal tashish uchun konteynerlar, olib-qo‘yiladigan kuzovli avtotransport vositalari, roll-treylerlar YYUB sifatida ishlatiladi. SHu bilan birga, temir yo‘l vagonlari (paromli tashish xizmatida), shuningdek katta tonnali va suzuvchi konteynerlar - lixterlar YYUB rolini o‘ynaydi.
Jahon iqtisodiyoti va savdosining uch qutbli xususiyati SSSR parchalanib ketganidan keyin - SHimoliy Amerika, G‘arbiy Evropa va Tinch okeani regionida paydo bo‘lgan. Rivojlangan mamlakatlar o‘rtasidagi o‘zaro savdo xalqaro savdoning umumiy qiymatining tahminan 60% ni tashkil qiladi va rivojlanayotgan mamlakatlar eksportining 70% sanoati rivojlangan mamlakatlarga to‘g‘ri keladi.
AQSH, Germaniya va YAponiya singari sanoati rivojdangan mamlakatlar xalqaro savdo markazlari bo‘lib kelgan. Janubiy Koreya, Xitoy, Hindiston, Tayvan, Singapur, Indoneziya va Lotin Amerikasi mamlakatlarining ta’siri oshib bormoqda. Natijada Amerika, Evropa va Osiyo-Tinch okeani mintaqalarini bog‘laydigan transport koridorlarining ahamiyati ortib bormoqda. Bunday hollarda Mul’timodal tashishni xalqaro yuk tashishni tashkil qilish usuli sifatida baholash mumkin emas. Aralash tashish transportning kamida ikkita turi ishtirok etishini anglatadi va bitta transport hujjati tashish shartnomasining tuzilishi va uning mazmuni to‘g‘risida dalolat beradi. YUk tashish to‘lovi tariflar miqdori bo‘yicha bir marotaba amalga oshiriladi va yukni sotuvchiga barcha yuklarni tashish uchun javobgarlik odatda bitta shaxs tomonidan amalga oshiriladi.
Bunday shaxsga Mul’timodal tashish operatori deyiladi, chunki bunday tashish Mul’timodal deb ham nomlanadi. Transport faoliyati sohasida ishlatiladigan terminologiya ancha murakkab va standartlashtirishga muhtoj.