|
e
sl
iborat bo„ladi. Agar tasodifiy
ekssentrisitetning aniq qiymati ma‟lum bo„lmasa, u berilishi mumkin.
Uning qiymatini
e
sl
≥
1/200
h
(bu yerda
h
– tayanch balandligi) yoki kesim
balandligining
e
sl
≥
1/80 miqdorida qabul qilinishi tavsiya qilinadi.
Balandligi katta bo„lgan tayanchlarda yuqoridagi kabi topilgan
ekssentrisitet tayanch tepa qismining hisobiy kesimga nisbatan siljishi
natijasida kattalashishi mumkin. Bo„ylama egilish bilan bog„liq bo„lgan bu
siljish quyidagi koeffitsient orqali inobatga olinadi:
=
1
1−
𝑁
𝑁 𝑐𝑟
.
Shartli kritik kuch
N
cr
quyidagi formulalardan aniqlanadi:
beton elementlar uchun:
);
1
,
0
1
,
0
11
,
0
(
E
4
,
6
2
0
b
l
I
N
t
b
cr
(9.1)
temirbeton elementlar uchun:
].
)
1
,
0
/
1
,
0
11
,
0
(
I
[
E
4
,
6
1
t
b
2
0
b
s
p
cr
I
n
l
N
(9.2)
Bu formulalarda
t
va
p
– yukning uzoq muddat tushishining
ekssentrisitet o„lchamiga ta‟sirini hisobga oladigan koeffitsient;
–
tayanchning geometrik o„lchamlariga va uning betoni sinfiga bog„liq
bo„lgan tuzatish koeffitsienti;
E
b
– betonning elastiklik moduli;
I
b
– hisobiy
kesimning inersiya momenti;
l
0
– tayanchning erkin uzunligi;
𝑛
1
=
E
s
E
b
;
I
s
–
armaturaning hisobiy kesim og„irlik markaziga nisbatan inersiya momenti.
167
Balandligi katta bo„lmagan massiv tayanchlar uchun kritik kuchning
qiymati quyidagicha aniqlanadi:
N
cr
=
0
2
b
2
65
,
0
l
I
Е
b
.
Balandligi katta tayanchlar uchun kritik kuchning qiymati 3
÷
6 marta
oshib ketishi mumkin va bu qiymat (9.1) va (9.2) formulalar orqali
aniqlanadi.
Mustahkamlik va turg„unlikka tekshirishdan tashqari tayanch quyidagi
formula bo„yicha ag„darilib tushishga ham tekshiriladi:
0
1
у
e
, bu yerda
e
–
normal kuchning kesim og„irlik markaziga nisbatan ekssentrisiteti;
y
–
kesimning og„irlik markazidan uning eng siqilgan qirrasigacha bo„lgan
masofa;
o
– qiymati 1,2 ga teng bo„lgan ishonchlilik koeffitsienti
(ekspluatatsiya bosqichi uchun).
Mustahkamlik va turg„unlikka tekshirishdan tashqari tayanch kesimlari
ba‟zi hollarda darzbadoshlikka ham tekshiriladi. Bu tekshirish natijalari
tayanchning asosiy o„lchamlarini belgilashda muhim rol o„ynashi mumkin.
Darzbardoshlilik bo„yicha talablar kategoriyalari qo„llanilgan armatura
va ko„prik elementining ish sharoitlariga bog„liq bo„ladi. Bo„ylama darzlar
hosil bo„lishiga yo„l qo„yilmaydi. Bu talab bajarilishi uchun siqilish
kuchlanishlari
b,mc
ning qiymati chegaralanadi.
Ko„ndalang darzlarga bo„lgan darzbardoshlilik ko„prikda vaqtinchalik
yuk
bo„lmaganda element betonidagi cho„zuvchi va siquvchi
kuchlanishlarning hisobiy qiymatlari, darz ochilishining hisobiy kengligi
va darz zonasidagi siquvchi kuchlanishlar bilan baholanadi.
Ko„priklarning
bo„laklardan
yig„ilib
oldindan
zo„riqtirilgan
elementlarida cho„zuvchi kuchlanishlar hosil bo„lishiga yo„l qo„yilmaydi.
168
Temir yo„l ko„priklari tayanchlarining oldindan zo„riqtirilgan elementlari
(darzbardoshlik kategoriyasi – 2
a
) betonlarida cho„zuvchi kuchlanishlarga
yo„l qo„yilishi mumkin, lekin uning qiymati 0,4
R
bt,ser
dan oshmasligi
kerak.
Element
oldindan
zo„riqtirilgan
sterjenli
armatura
bilan
armaturalanganda, cho„zuvchi kuchlanishlar
1,4𝑅
𝑏𝑡 ,𝑠𝑒𝑟
1,2
dan, darzning eng
katta ochilish qiymati esa
015
,
0
cr
oshmasligi kerak.
Ko„prikda vaqtinchalik yuk bo„lmaganda, darzdagi eng minimal
siquvchi kuchlanishlar 0,1
R
b
dan (B30 va undan past sinfli betonlar uchun)
va 1,6MPa dan (B35 va undan yuqori sinfli betonlar uchun) kam
bo„lmasligi kerak.
Tayanchning oddiy armaturali (ya‟ni oldindan zo„riqtirilmagan)
elementlari 3a darzbardoshlik kategoriyasi bo„yicha tekshiriladi. Bunda
darzning chegaraviy ochilish qiymati 0,15 – 0,020sm dan oshmasligi
kerak. Darzning chegaraviy ochilish qiymatini yanada aniqroq belgilash
uchun, ko„rilayotgan elementning ishlash sharoitlarini hisobga olish kerak
bo„ladi (masalan, bu qiymat muz oqish yoki grunt muzlashi zonasida
0,015sm ga teng; suv omborlari yaqinida gruntning muzlash va erish sikli
50 marta/yil dan ko„p bo„lsa, 0,010sm dan ortiq bo„lmaydi).
Darz ochilish kengligi quyidagi formula bo„yicha hisoblanadi:
,
cr
cr
E
a
bu yerda
– armaturadagi eng katta cho„zuvchi kuchlanish;
E
–
armaturaning elastiklik moduli;
– darzning armaturalash radiusiga
bog„liq bo„lgan ochilish koeffitsienti;
cr
– darz ochilish hisobiy
kengligining chegaraviy qiymati.
169
Sayoz joylashgan poydevor yoki tushiriluvchi quduq poydevori
ostidagi zaminning ko„tarish qobiliyati quyidagi shartlar bajarilgandagina
ishonchli bo„ladi:
p =
n
)
R(R
c
yoki
p
max
.
)
(
m
c
n
c
R
R
bu yerda
p
va
p
max
– poydevordan zaminga tushayotgan o„rtacha va
maksimal bosim, kPa; R(R
c
) – zaminning markaziy siqilishga bo„lgan
hisobiy qarshiligi, kPa;
n
– qiymati 1,4 ga teng bo„lgan ishonchlilik
koeffitsienti; m
c
– qiymati 1,0†1,2 ga teng bo„lgan, grunt turiga va
yuklarning hisobga olinayotgan kombinatsiyasiga bog„liq bo„lgan ish
sharoiti koeffitsienti.
Do'stlaringiz bilan baham: |
