|
7.4. Yig‘ma elementlar va tarkibli konstruksiyalarning birikma
joylari
Ko„priklar qurilishi industrializatsiyasining asosiy yo„nalishlaridan biri
–
yig„ma
konstruksiyalarni
qo„llashdir.
Industrial
tipidagi
konstruksiyalarning ayricha hususiyati – montaj birikma joylarining
borligidir. Birikma joylari konstruksiyalarning birgalikda ishlashini,
shuningdek talab qilingan mustahkamlikni, chidamlilikni, turg„unlikni,
darzbardoshlikni, suv o„tkazmaslikni va uzoqqa chidamlilikni ta‟minlashi
kerak. Birikma joylarini loyihalashda konstruksiyalarining oddiyligiga,
ularni qurishda mehnat va materiallar sarfining kam bo„lishiga,
konstruksiyani turli ob-havo va harorat sharoitlarida (ayniqsa qish paytida)
yig„ishning mumkinligiga alohida e‟tibor berish kerak bo„ladi.
Ko„priklarning alohida to„sinlardan montaj qilinadigan oraliq
qurilmalarida turli tipdagi birikma joylari qo„llaniladi. Qatnov qismi
plitalarining bo„ylama birikmalari (rasm 7.12,
a
) chiqqan armaturalarni
ustma-ust payvandlashdan keyin plitalar orasidagi chokni betonlash orqali
amalga oshiriladi. Payvand chokining qalinligi eng kamida 4mm
bo„lganda, bir tomonli bog„lovchi chokning uzunligi bog„lanayotgan
sterjenlarning eng kamida 6 diametriga teng bo„lishi kerak. Bunday
birikma eguvchi momentlarni yaxshi qabul qiladi, lekin birikmaning
qurilishi chiqqan armaturalarni bir-biriga keltirish va payvandlash
ishlarining borligi uchun murakkablashadi.
Plitalarda davriy profilli armaturalarning o„zaro bir-birining ustiga
chiqqan yoki qo„shimcha sterjen qo„yiladigan sirtmoq ko„rinishidagi
birikmalarni qo„llashga ham ruxsat beriladi (rasm 7.12,b,v). Bunda chiqqan
armaturalarning uzunligi eng kamida ularning 15 diametriga teng bo„lishi
99
va 90
0
ga burilgan ilmoqlar bilan tugallanishi lozim. Sirtmoqlarning
diametri esa qo„shimcha sterjenning uzunligi sirtmoq diametridan kichik
bo„lmaganda armaturaning 10 diametridan kam bo„lmaydi. Birikma joylari
biriktirilayotgan elementlar betonining sinfidan past bo„lmagan sinfli beton
bilan monolitlanadi.
Rasm 7.12. Qatnov qismi plitasi armaturasining ulanishi (birikmasi):
1 – plita bloklari; 2 – monolitlash betoni; 3 – spiral armatura
Plitalarning ishonchli birikmasini choklarni ko„ndalang siqish orqali
ham yaratish mumkin. Bunda birikmalar plitada ko„prik o„qiga ko„ndalang
ketgan yopiq yoki ochiq kanallarda joylashadigan oldindan zo„riqtirilgan
armatura bilan siqiladi.
Ayri bloklardan montaj qilinadigan temir yo„l oraliq qurilmalari ballast
koritasining bo„ylama choki ko„pchilik hollarda monolitlanmaydi. Bunday
chokni birlashtirish plitali oraliq qurilmalarning uzunligi 15m dan katta
bo„lganda yoki ko„prik egrilikda joylashganda tavsiya qilinadi.
Ballast koritasi plitalarining eng oddiy birlashishi sifatida shponkali
birikmani (rasm 7.12,
g
) ko„rsatish mumkin. Bunda birlashma qirralarining
bo„ylama chuqurchalari beton bilan to„ldiriladi. SHponkaning kesilishga
ishlashini yaxshilash uchun, bo„ylama chuqurchalariga spiral armatura
qo„yiladi. Bunday birikma bloklarning o„zaro vertikal siljishiga qarshilik
100
ko„rsatadi, lekin cho„zuvchi kuchlanishlarni qabul qila olmaydi.
Plitalarni quruq bo„ylama birikmalar bilan birlashtirish barcha turdagi
oraliq qurilmalarida muvaffaqiyat bilan qo„llanib kelinmoqda. Temir yo„l
oraliq qurilmalarida plitalarni quruq bo„ylama birikmalar bilan birlashtirish
ko„ndalang kesimni П – simon romga aylantiradi, bu esa diafragmalardan
voz kechishga imkon beradi va to„sinlar devorlaridagi burovchi momentlar
ta‟sirini anchagina kamaytiradi. Bundan tashqari, plitalari quruq bo„ylama
birikmalar bilan birlashtirilgan qutili oraliq qurilmalar yaratish uchun
imkon tug„iladi.
Ikki yonma-yon plitaning quruq bo„ylama birikmasi payvandli
birlashmalar qatoridan – bir – biridan teng masofada joylashgan
shponkalardan tashkil topadi (rasm 7.13). Shponkali birikma montaj
paytida payvandlanadigan pona ko„rinishidagi po„lat vkladishlar va ikki
yarim shponkalardan (qo„yiladigan po„lat plastinkalardan) tashkil topadi.
Yarim shponkalarning listlari plita tekisligiga 60
0
burchak ostida
joylashgan va ular plita armaturasining uchlariga payvandlangan.
Payvandlangan shponkali birikmaning konstruksiyasi bo„lishi mumkin
bo„lgan noaniqliklarni yaxshi kompensatsiya qiladi va barcha turdagi
ta‟sirlar uchun ishonchli hisoblanadi.
Temir yo„l oraliq qurilmalarining bloklari diafragmalari bo„yicha
qo„yiladigan detallarni o„zaro payvandlash orqali birlashtiriladi (rasm
7.14).
Blokning
har
bir
yarimdiafragmasi
sterjenli
armaturaga
payvandlangan 140+140x12mm li burchak bilan hoshiyalanadi. Bloklar
montaj qilinganda, burchaklar vertikal polosali nakladkalar orqali o„zaro
payvandlab birlashtiriladi. Bunday birikma chokni monolitlashni qulay
paytga qoldirib, ekspluatatsiya qilishni boshlashga imkon beradi.
Diafragma choklarini monolitlash, asosan, po„lat elementlarni
101
korroziyadan saqlash uchun bajariladi. Birikma konstruksiyasi bilan
monolitlash betonining bog„lanishini yaxshilash uchun, teshikli
nakladkalarga armatura setkalari payvandlanadi.
Rasm 7.13. Plitaning shponkali birikmasi:
1 – po„lat plastinalar (yarim shponkalar);
2 – ponasimon vkladishlar
Zamonaviy ko„priklarning qirqilmagan va konsol oraliq qurilmalari,
odatda, ayri bloklardan, ko„ndalang montaj birikmalarini qo„llab insho
etiladi. Birikmalar montaj jarayonida armatura tutamlarining oldindan
zo„riqtirilgan kuchlari bilan siqiladi. Siqilgan birikmalar katta eguvchi
momentlar va ko„ndalang kuchlarni qabul qila oladi.
Qo„shni bloklarning birikma choklari turli – tekis vertikal va tokchali
qiya, shuningdek uchburchak va trapetseidal tishli shakllarga ega bo„lishi
mumkin (rasm 7.15). Montaj paytida choklarning yuzasi epoksid smolasi
asosidagi elimlar bilan qoplanadi. Qo„shni bloklar uchlarining bir-biriga
to„g„ri kelishini ta‟minlash uchun, ularni tayyorlash paytida tamg„a
uslubidan foydalaniladi. Bunda navbatdagi blok uchining opalubkasi
sifatida undan oldingi blok uchi yuzasi xizmat qiladi. Ko„ndalang kesilgan
yig„ma konstruksiyalarning birikmalari quruq (elimsiz) ham bo„lishi
mumkin. Ba‟zi hollarda keyin monolitlanadigan (xo„l chok) keng
birikmalar ham qo„llaniladi.
102
Do'stlaringiz bilan baham: |
