Translated from Russian to Uzbek

DARS 1

BOTANIKA RIVOJLANISHI MAVZU, USULLARI VA TARIXI

Dars rejasi

1. 
   O'simliklarning o'ziga xos xususiyatlari.
   
2. 
   O'simliklarning organik dunyo tizimlaridagi o'rni.
   
3. 
   O'simliklarning qiymati.
   
4. 
   Botanikaning asosiy bo'limlari.
   
5. 
   Botanika rivojlanishining qisqacha tarixi.
   
6. 
   Er yuzida birinchi o'simliklarning paydo bo'lishi.
   

1. O'simliklarning o'ziga xos xususiyatlari

Botanika (gr. - nihol, o't) - o'simliklar, ularning tuzilishi, hayoti, tarqalishi haqidagi fan. Har xil darajadagi o'z tashkilotidagi o'simliklar botanikani o'rganish ob'ekti hisoblanadi.

Flora boy va xilma -xil. Er yuzida 500 mingdan ortiq o'simlik turlari mavjud, ulardan 200 mingtasi gullaydi. Bu katta guruh orasida faqat mikroskop ostida ko'rish mumkin bo'lgan bir hujayrali yosunlar va o'simlik dunyosining gigantlari - balandligi 112 m va diametri 11 m ga etadigan sekvoyalar va sekvoyadendronlar bor.

O'simliklar bir qator tashkiliy xususiyatlar bilan ajralib turadi, bu ularni maxsus qirollikka ajratish imkonini beradi. Bu guruhning ajralib turadigan xususiyatlari quyidagilar:

1. 
   avtotrofik ovqatlanishning ustunligi, ya'ni. quyosh energiyasidan foydalanib, noorganiklardan organik moddalar hosil qilish qobiliyati. Avtotrof o'simliklardan farqli o'laroq, hayvonlar tayyor organik moddalar bilan oziqlanadi, ularni o'zlashtiradi va ular bilan bog'liq energiyadan foydalanadi. Shuning uchun ularni geterotrof organizmlar deyiladi. Hayvonlardan tashqari heterotroflarga zamburug'lar ham kiradi, ko'pchilik bakteriyalar. Shu bilan birga, o'simliklar orasida, shuningdek, geterotrof organizmlar ham bor, masalan, parazit o'simliklar (dodder, bromrape, rafflesia) va saprofitlar (orkide);
   
2. 
   o'simlik hujayralariga ma'lum bir shakl va kuch beradigan qattiq uglevodli hujayra membranasining mavjudligi. Shu sababli, o'simliklar ozmotrofik oziq -ovqatni yutish usuli bilan ajralib turadi (so'rilish yo'li bilan). Qo'ziqorinlar va ba'zi prokaryotlarda ham boshqa kimyoviy tarkibli hujayra membranalari bo'ladi;
   
3. 
   fotosintez uchun zarur bo'lgan moddalarni (karbonat angidrid, suv, quyosh energiyasi) joyida qabul qilish qobiliyati;
   
4. 
   ildiz uchlari orqali so'rish orqali mineral oziqlanishni olish;
   
5. 
   tashqi "skelet" deb ataladigan qattiq hujayra devorining mavjudligi.
   

Ammo o'simliklar mutlaqo harakatsiz organizmlar deb aytish mumkin emas, chunki ular o'sadi, rizomlar tuproqda harakat qiladi, kurtak yorug'lik manbasiga buriladi, tok tayanch atrofida aylanadi, ba'zi o'simliklarning gullari ma'lum bir vaqtda ochiladi va yopiladi. vaqt va boshqalar. Bundan tashqari, yana ikkita belgi bor:

6. 
   hayot davomida o'sish qobiliyati, ya'ni. bu to'liq bo'lmagan ochiq o'sadigan organizmlar;
   
7. 
   rudiments - o'simliklarning "o'tirgan" hayot tarzi bilan bog'liq zoosporlar, sporlar, urug'lar yordamida tarqalishi. Boshqa tomondan, hayvonlar ko'pincha kattalar yoki faol holatda harakat qilish orqali joylashadilar.
   

O'simliklarni boshqa organizmlardan ajratib turadigan yuqoridagi xususiyatlar, ulardagi xlorofill, xloroplastlar, hujayra devori, markaziy vakuol, ksilema, floem, ildiz tizimi va boshqalarga xos bo'lgan tuzilmalar mavjudligini aniqlaydi.