Transformatorlarning tuzilishi, ishlash prinsipi, chulg‘amlari ulanish guruhlari va parallel ulash shartlari

Transformatorlarning tuzilishi, ishlash prinsipi, chulg‘amlari ulanish guruhlari va parallel ulash shartlari

Isakov Ma’murjon Tursunbaevich

Reja:

• Transformatorni vazifasi va qo’llanish sohasi.
• Transformatorlar chulg’amlarini ulash usullari.
• Transformatorlarni parallel ishlashi.

O’zgaruvchan tok kuchlanishini bir qiymatidan chastotasini o’zgartirmasdan boshqa qiymatiga o’zgartiruvchi elektromagnit apparat transformator deyiladi. Transformatorlar kuchlanishni o’zgartirgich sifatida ko’p sohalarda, har xil maqsadlarda foydalaniladi. Xususan, elektr energiyasining uzoq masofalarga uzatishda va iste’molchilarga taqsimlashda transformatorlarning ahamiyati katta. Elektr tarmoqlarida istemolchilarni elektr energiyasi bilan ta’minlash uchun ishlatiladigan transformatorlar kuch transformatorlari deb ataladi.

• O’zgaruvchan tok kuchlanishini bir qiymatidan chastotasini o’zgartirmasdan boshqa qiymatiga o’zgartiruvchi elektromagnit apparat transformator deyiladi. Transformatorlar kuchlanishni o’zgartirgich sifatida ko’p sohalarda, har xil maqsadlarda foydalaniladi. Xususan, elektr energiyasining uzoq masofalarga uzatishda va iste’molchilarga taqsimlashda transformatorlarning ahamiyati katta. Elektr tarmoqlarida istemolchilarni elektr energiyasi bilan ta’minlash uchun ishlatiladigan transformatorlar kuch transformatorlari deb ataladi.
• Transformatorlar, shuningdek elektr o’lchash qurilmalarida, elektrotexnika uskunalarida, elektronika va hokazo sohalarda qo’llaniladi. 1-rasmda bir fazali transformatorning ishlash printsipi va tuzilishiga doir sxema berilgan.

Ferromagnit o’zakka o’ralgan birlamchi W1 va ikkilamchi W2 cho’lg’amlar mavjud. Elektromagnit maydon o’zakning o’lchamlari bilan cheklangan, chunki po’latdan yasalgan o’zakning magnit o’tkazuvchanligi em magnit o’tkazuvchanligi  havoning magnit o’tkazuvchanligidan ancha katta, ya’ni em > , p » x.

• Ferromagnit o’zakka o’ralgan birlamchi W1 va ikkilamchi W2 cho’lg’amlar mavjud. Elektromagnit maydon o’zakning o’lchamlari bilan cheklangan, chunki po’latdan yasalgan o’zakning magnit o’tkazuvchanligi em magnit o’tkazuvchanligi  havoning magnit o’tkazuvchanligidan ancha katta, ya’ni em > , p » x.
• Birlamchi chulg’am manbaga ulangan bo’lib, ikkilamchi chulg’am iste’molchining qutblariga ulanadi. Elektr energiyasi birlamchi cho’lg’amdan ikkilamchi chulg’amga o’zgaruvchan elektromagnit maydon orqali o’tadi. Birlamchi cho’lg’amdagi tok o’zinduktsiya EYuK hosil qiladi va bu EYuK elektromagnit induktsiya qonuniga asosan:

Bunda:  = m  sin t - transformator o’zagidagi magnit oqim.
~
z
I2
I1
U1
U2
F
а)
2-rasm. Ustunli (a), zihrli (b) transformatorni tuzulishi
а) б)
Chulg’amlar. Chulg’amlarning konstruktsiyasi, ularning izolyatsiyasi, seterjelarda mahkamlach usullari transformatorning quvvati va kuchlanichiga bog’liq.