Traktorlar va qishloq xo’jaligi mashinalaridan foydalanish, texnik

J

1. 
   §. Mexanizatsiyalashtirilgan ishlarni bajarishda
   

mehnat sarfi
Mehnat sarfini tejash mashina-traktor agregatlaridan foydalanishda mexanizatsiyalashtirish vositalarining iqtisodiy samaradorligini muhim ko‘rsatkichlaridan biri hisoblanadi.
Ish hajmi birligiga sarflanadigan mehnat sarfi mashina-traktor agregatlaridan foydalanishda mustaqil va juda muhim iqtisodiy ko‘rsatkichdir. Bunday ko‘rsatkich pul mablag‘larining bevosita va keltirilgan sarflari kompleks ko‘rsatkichini to‘ldiradi.
Mehnat sarfi bajarilgan ish birligiga kishi-soatda (kishi-soat/ga, kishi­soat/tonna) o‘lchanadi. Agregatga bevosita xizmat ko‘rsatuvchilarning mehnat sarfi (Zm.be) - bevosita mehnat sarfi deb ataladi.
Agregatga bevosita xizmat ko‘rsatuvchilar (operatorlar va tirkovchi ishchilar) soni Шор, yordamchi ishchilar soni m_yord deb belgilasak, u holda mehnat sarfi quyidagicha ifodalanadi, kishi-soat/ga:





m + m
r) op yor
m.be
buerda W_s - agregatning soatlik ish unumi, ga/soat;
Mehnat sarfini kamaytirish uchun birinchi navbatda asosiy va yordamchi ishchilar sonini kamaytirish zarur.
Buning uchun esa: osma va o‘ziyurar agregatlardan foydalanish; mukammallashgan va takomillashtirilgan mashinalarni ishlatish;avtomatlashtirish vositalarini qo‘llash; ilg‘or texnologik jarayonlarni joriy etish; unumli ishlaydigan agregatlardan foydalanish; qishloq xo‘jaligi ekinlarining hosildorligini oshirish ishlarini to‘g‘ri tashkil etish lozim bo‘ladi.

2. 
   §. Energiya, yoqilg‘i va surkov moylari sarfi va ularning samaradorligini oshirish yo‘llari
   

Energetik sarflar. Texnikalardan foydalanish hisoblarida asosan, Ail foydali va At to‘liq energetik sarflardan foydalaniladi.
Foydali energetik sarflar quyidagicha aniqlanadi:
Agregat dalada ishlaganda S_i. ishchi yo‘lni bosadi, ishchi mashina R qarshilik ko‘rsatadi. SHunda agregat ma’lum vaqt ichida Ai ishni bajaradi. Bu ko‘rsatgich ma’lumki, ish R (N) kuchni o‘tilgan Si. yo‘lga ko‘paytmasi kabi aniqlanadi:
4 = R ■ Si
To‘liq energetik sarflar har gektarga sarflanadigan yoqilg‘i miqdori q, yoqilg‘ining kkal/kg o‘lchangan issiqlik yaratuvchanligi (Ni) (issiqlikning 427 kg-m/kkal mexanikaviy ekvivalentini) hisobga oladi, kg • m: