Toza ichimlik suv muammosi

Ichimlik suviga qo’yilgan gigiyenik talablar suvni sifatini tozalash va zararsizlantirish usullari Suvning gigiyenik va epidemiologik ahamiyati
Gigiyenik nuqtai nazaridan toza suv – hayot manbayi, salomatlik hisoblanadi. Suv inson hayoti, hayvonot va o‘simlik dunyosi uchun muhim ahamiyatga ega bo‘lgan tashqi muhit omillaridan biridir. Odam gavdasi vaznining 65 – 75% suvdan iborat. Suv organizmga zarur mikroelementlarni (yod, ftor, kobalt va boshqalar) olib kirishda, ovqat mahsulotlarini to‘qimalarga tarqatishda, teri va nafas yo‘llaridan bug‘ holatida chiqishi bilan tana haroratini muvozanatda saqlashda va organizmda suv-tuz muvozanatini saqlab turishda ishtirok etadi.
Shunday qilib, organizmda kuzatiladigan barcha biokimyoviy reaktsiyalar suvli eritmalarda ro‘y beradi. Suv ichishni to‘g‘ri tashkil etishda sutkalik ovqat tarkibida qancha suyuqlik borligini nazarda tutmoq zarur. Masalan: sutda 87%, yangi sabzavot va mevalarda 96%, kartoshka va go‘shtda 75%, nonda 47% gacha suv bo‘ladi. Suvni yoki chanqoqni qondiruvchi ichimliklarni haddan tashqari ko‘p ichish zararli, chunki bunday holat yurak ishini, ajratish a’zolarining faoliyatini oshirishga olib keladi. Bunda organizmning teri sathida ko‘p miqdorda suyuqlik ajraladi, bu bilan bir qatorda, ter bilan organizmdan suvda eriydigan vitaminlar, osh tuzi va mineral tuzlar chiqib ketadi.
Suvni tozalash va zararsizlantirish usullari.
Suv manbalarining gigiyenik ta’rifi va ulardan foydalanishning asosiy sanitariya qoidalari
Suv manbalari yog‘in suvlari, er osti va ochiq suv havzalariga bo‘linadi. Yog‘in suvlaridan xo‘jalik ehtiyojlari hamda ichish uchun faqat o‘ziga suv manbalari bo‘lmagan joylarda foydalaniladi. Yog‘in suvlari har xil tuzlar kamligi tufayli juda yumshoq bo‘ladi. Atmosfera havosi toza joylarda yog‘in suvlari tarkibida organik moddalar, patogen mikroblar kam uchraydi. Lekin sanoat rivojlangan shaharlarda yog‘in suv tarkibida ko‘p miqdorda har xil kimyoviy birikmalar, organik moddalar, radioaktiv elementlar va hokazolar bo‘lishi mumkin.
Er osti suvlari. Qor-yomg‘ir suvlari qisman qayta havoga ko‘tariladi, bir qismi ochiq suv havzalariga qo‘shilsa, yana bir qismi g‘ovak yerlar orqali asta-sekin sizilib yerga shimiladi. Suv o‘tkazmaydigan jismlar (loy, granit, yaxlit-yaxlit ohaktoshlar) ning birinchi qatlami ustida to‘plangan suv, yer osti suvlarining birinchi qatlamini hosil qiladi, ana shu suv yer osti suvi deb ataladi.
Mahalliy sharoitlarga qarab yer osti suvlari 1-2 m dan to bir necha o‘n metrgacha qalinlikda bo‘ladi. Suv o‘tkazmaydigan qatlam qiyaligi bo‘ylab yer osti suvlari balanddan pastga oqadi, tabiiy suzilish jarayonida muallaq zarrachalar va mikroblardan tozalanib, mineral tuzlar bilan boyiydi. Yer osti suvlari tiniq, sal-pal rangli, ular qancha chuqur joylashsa, ularda erigan tuzlar miqdori shuncha oshib boradi. Mayda donali jinslar bilan qoplangan yerlarda 5-6 m chuqurlikdagi yer osti suvlarida deyarli mikroblar bo‘lmaydi.
Tuproq axlat va chiqindilar bilan ifloslangan joylarda yer osti suvlarining kasallik qo‘zg‘atuvchi mikroblar bilan zararlanish xavfi tug‘iladi. Tuproq qancha chuqur ifloslansa va yer osti suvlari qancha yuzada bo‘lsa bu xavf shuncha ko‘p bo‘ladi.

XULOSA
Tan olish kerak, mamlakatimizdagi kо‘plab aholi punktlari hamon muhim toza ichimlik suvi ta’minotiga ega emas. Ayrim hududlarda ichimlik suvi ta’minoti tizimi umuman bо‘lmasa, ayrimlarida bir paytlar qurilgan tarmoqlar allaqachon eskirib, mavjud talabga javob bermay qolgan. Aholining turli tashkilotlar, davlat idoralariga qilayotgan arz va shikoyatlari orasida ushbu masalaga oid murojaatlar kо‘pligining boisi ham shunda.
Albatta, aholini ichimlik suvi bilan ta’minlash bо‘yicha har yili muayyan ishlar bajarilmoqda. Yangi-yangi hududlarga toza ichimlik suvi yetib borayapti. Biroq, muammoning kо‘lami juda katta,ichimlik suvi ta’minotiga ega emas.
Gapning indallosi, ichimlik suvi ta’minoti tizimida olib borilayotgan ulkan qurilish, rekonstruksiya ishlari bilan bir qatorda, sohada ta’minot bilan shug‘ullanuvchi korxonalar, ularning mas’ullari ishini ham tubdan qayta kо‘rib chiqish zarurati tug‘iladi. Bu davr talabi, siyosat talabi. Shunday qilinsa, tizimda amalga oshirilayotgan ishlardan aholi tо‘la bahramand bо‘ladi, ichimlik suviga oid murojaatlar kamayadi.
Bejizga aytishmaydi: ishning boshi intizom deb. Bunga ichimlik suvi ta’minoti bilan shug‘ullanuvchi korxona mas’ullari insofni, halollikni, adolatni, mas’uliyatni ham qо‘shib qо‘yishsa tizimda ahvolni о‘nglash bо‘yicha olib borilayotgan bugungi islohotlar yanada samarali bо‘lishi aniq.


Foydalanilgan adabiyotlar