Tovar-moddiy zaxiralar (tmz) haqida tushuncha. Tmz lar hisobining asosiy vazifalari. Tmz larning turkumlanishi

qurilish materiallari - bevosita qurilish va montaj ishlari jarayonida, qurilish qismlarini tayyorlashda, bino va inshootlarning alohida konstruksiya va qurilmalarini ko‘tarishda va qurib tugatishda foydalaniladi. Ularga qurilish uchun zarur bo‘ladigan yog‘och-taxta, shifer, mix va boshqalar kiradi;

idish va idish materiallari - turli material va mahsulotlarni o‘rash, joylashtirish, tashish hamda saqlashda ishlatiladigan buyumlardir.

inventar va xo‘jalik anjomlari - ushbu guruhga korxona xo‘jalik faoliyatida ishlatiladigan inventar buyumlar hamda arzon baholi va tez eskiruvchi buyumlar kiradi;

boshqa materiallar - yuqoridagi satrlarda ko‘rsatib o‘tilmagan boshqa materiallar kiradi. Ularga chiqitlar, tuzatilmaydigan braklar, metallom va boshqalar misol bo‘ladi.

4. 
   TMZ larni baholash usullari.
   

«Tovar-moddiy zahiralar» nomli 4-son BHMSga asosan tovar moddiy zahiralarning tannarxi barcha sotib olish xarajatlarini va tovar-moddiy zahiralarni manzilga etkazib berish hamda tegishli holatga keltirish bilan bog‘liq bo‘lgan transport-tayyorlov xarajatlarini o‘z ichiga oladi.

«Buxgalteriya hisobi to‘g‘risida»gi Qonunga muvofiq «Tovar-moddiy zaxiralarni baholash quyidagi ikkita bahoning eng pasti bo‘yicha — balans tuzilayotgan sanadagi haqiqiy tannarx (sotib olish narxi yoki ishlab chiqarish tannarxi) bo‘yicha yoki bozor bahosi (realizatsiya qilishning sof qiymati) bo‘yicha amalga oshiriladi.»¹
Sof sotish qiymati - tovar-moddiy zahiralarni maqsadiga ko‘ra ishlatiladigan holatga keltirish va sotish bo‘yicha baholangan xarajatlar chegirilgan holda joriy qiymatidir.
Sof sotish qiymati tushunchasi tadbirkorlik sub’ektining odatdagi faoliyati davomida tovar-moddiy zaxirani sotishdan olinishi mo‘ljallangan sof summani anglatadi. Haqqoniy qiymat – baholash sanasida, TMZni xuddi shunday TMZ sotiladigan asosiy bozorda (yoki eng katta manfaat keltiradigan bozorda) sotish bo‘yicha bozor ishtirokchilari o‘rtasidagi odatdagi operatsiya amalga oshirilishi mumkin bo‘lgan bahoni aks ettiradi. Birinchisi - tadbirkorlik sub’ektiga xos qiymat; ikkinchisi esa yo‘q. Tovar-moddiy zaxiralarning sof sotish qiymati ularning sotish xarajatlari chegirilgandagi haqqoniy qiymatiga teng bo‘lmasligi
mumkin.²
Tovar-moddiy zaxiralari sof sotish qiymatigacha quyidagi usullar asosida qisman hisobdan chiqariladi:

1. 
   Moddalar bo‘yicha usul – bunda tovar-moddiy zaxiralarining har bir turi baholanadi;
   
2. 
   Asosiy tovar guruhlarining usuli – bunda tovar-moddiy zaxiralarining guruh imtiyozi baholanadi;
   
3. 
   Zaxiralarning umumiy darajasi usuli – bunda hamma tovar-moddiy zaxiralari baholanadi.
   

TMZlar hisobdan chiqarilgan ularning haqiqiy tannarxini aniqlash, ularni baholashning quyidagi usullarini qo‘llash bilan amalga oshirish mumkin: