Тovar moddiy zahiralar hisobi

Yalpi identifika-tsiyalash usuli	AVECO usuli	FIFO usuli
LIFO usuli
Mavjud zahira Hajmi Qiymati	dona so’m	500 6710	500 6710	500 6710	500 6710
Sotilgan zahiralar: Hajmi Qiymati	dona so’m	400 5260	400 5368	400 5310	400 5610
Zahiralar qoldig’i: Hajmi Qiymati	dona so’m	100 1450	100 1342	100 1400	100 1100
Sotishdan tushum	so’m	7200	7200	7200	7200
Sotishdan olin- gan foyda	so’m	1940	1832	1890	1590

Ko’rinib turibdiki, garchand, barcha hollarda ham bir xil zahira sotilgan va bir xil zahira qoldig’i bo’lsada, sotilgan va qoldiq zahiralarning qiymatlari har xilso’mmani tashkil qilmoqda. Demak, sotilgan zahiralar qiymatini turlicha bo’lishi sotishdan olingan foydani ham turlicha bo’lishiga sabab bo’lmoqda.

Mantiqan olib qaraganda, qaysi usulni qo’llashimizdan qat’iy nazar zahiralar sekin-asta sotiladi va ular qiymati keyingi davrda to’la sotilgan mahsulot qiymatiga o’tadi. Bu erda gap faqat zahiralar qiymatini qanchasi hisobot davrida mahsulot qiymatiga olib borilayotganligi va ular orasida vaqtinchalik farqlar yuzaga kelayotganligi haqida bormoqda xolos.

Shunday qilib, mahsulot tannarxini aniqlashning turli usullarini qo’llashning qiyosiy tahlili shuni ko’rsatdiki, FIFO usulini qo’llaganda eng ko’p foyda ko’rsatkichiga erishish mumkin ekan (yalpi identifikatsiya usuli keng qo’llanmaganligi uchun bundan mustasno), bu ma’lum ma’noda bozor sharoitida baholarni tinmay o’zgarib (ko’pincha ortib) turishi bilan bog’lik. Chunki tovar moddiy qiymatliklar qoldig’i qiymati nisbatan yuqori darajada hisoblanadi, sotilgan tovarlar qiymati esa pasaytiribroq ko’rsatiladi. Shunga mos ravishda foyda summasi ko’proq chiqadi, bu o’z navbatidagi byudjet hamda aktsionerlar (paychilar) ko’proq soliq va dividendlar olishiga sabab bo’ladi.

Agar LIFO usulidan foydalanilsa, tovar-moddiy qiymatliklar qoldig’i tannarxi pastroq darajada hisoblanib, sotilgan tovarlar tannarxi so’nggi holda yuqori darajada ko’rsatiladi, natijada foyda ozroq summani tashkil qiladi va unga mos holda byudjet hamda aktsionerlar soliq va dividentlarini kamroq summada olishadi.