Tovar harakatlanishi va sotuvni tadqiq qilish

Bozor sig‘imining ikki xil darajasi mavjud: potensial va real (haqiqiy). Bozorning haqiqiy sig‘imi birinchi bosqich sanaladi. Potensial daraja shaxsiy va jamiyat ehtiyojlari bilan belgilanadi hamda ularga mos keluvchi tovar sotuvini aks ettiradi. Real bozor sig‘imi potensial bozor sig‘imiga mos kelmasligi ham mumkin.
Bozor sig‘imini baholash natural va qiymat o‘lchamida o‘lchanib, quyidagi formulaga asosan topiladi:
BS q MM Q IX - EX,
bu yerda:
BS – bozor sig‘imi;
MM – milliy mahsulot ishlab chiqarish;
IX – import hajmi;
EX - eksporta hajmi.
Bozorning import sig‘imi quyidagicha aniqlanadi
BIS q BS - MM Q NE,
bu yerda
BIS - bozorning import sig‘imi;
ME - milliy eksport, aniqlanishi ME q EX – RE;
RE – reeksport hajmi.
Nisbiy bozor ulushi korxonaning bozordagi ulushi va raqobatchilar ulushining nisbati sifatida aniqlanadi:
NBU q O‘BU G‘ RBU
bu yerda:
O‘BU – o‘z bozor ulushi;
RBU – raqobatchilar bozor ulushi.