|
TA'MINLASH
2004–2005 yillarda dunyodagi eng yirik shakar ishlab chiqaruvchi Braziliya (28,175 million metrik tonna/AQSH dollari) boʻlib, jahon ishlab chiqarishining 19 foizini tashkil qilgan. Braziliya ham eng yirik eksportchi (18,02 million metrik tonna/USDA) edi. 2004–2005 yillardagi jahon shakar ishlab chiqarishining 12 foizini tashkil etgan keyingi eng yirik ishlab chiqaruvchi Yevropa Ittifoqi (21,825 million metrik tonna/USDDA) bo‘lib, u 2004–2005 yillarda atigi 5,382 million metrik tonna eksport qilgan (USDA). Hindiston, uchinchi yirik shakar ishlab chiqaruvchisi, 2004-2005 yillarda 14,21 million metrik tonna ishlab chiqardi, bu o'tgan yilga nisbatan 6 foizga kamaydi. USDA 2005-2006 yillarda Hindiston uchun 18,42 million tonna shakar ishlab chiqarishni prognoz qilmoqda.
USDA ma'lumotlariga ko'ra, 2004-2005 yillarda butun dunyo bo'ylab shakar ishlab chiqarish 140,811 million metrik tonnani tashkil etdi, bu 2003-2004 yillardagi 142,4 million metrik tonnadan 4,8 foizga kamaydi. USDA 2005-2006 yillarda jahon ishlab chiqarishining biroz o'sishini 144,151 million metrik tonnagacha prognoz qilmoqda.
Shakar bozori kamroq tartibga solinganligi sababli, shakar ko'plab mamlakatlarda ishlab chiqariladigan ommaviy tovardan ishlab chiqarish bir necha mamlakatlarda to'plangan tovarga aylandi. Braziliya, Avstraliya, Tailand, Yevropa Ittifoqi va Kuba 1985 yildagi 65 foizga nisbatan jahon erkin bozoridagi shakar eksportining qariyb 72 foizini tashkil qiladi.
SAVDO
Deregulyatsiya shakar bozorlarida ishtirok etishning ba'zi risklarini, shu jumladan narx riski, valyuta riski va kontragent faoliyatining noaniqligini qo'shadigan yangi xususiy sektor ishtirokchilari ko'rinishidagi kontragent xavfini oshirdi. Fyuchers birjalari birja operatsiyalaridan kontragent noaniqligini olib tashlaydi va shu bilan ma'lum bir birjada sotilgan shartnomalarning yaxlitligini ta'minlaydi.
Rivojlanayotgan bozor valyutalarining AQSH dollariga nisbatan keskin devalvatsiyasi kabi valyuta tebranishlari shakar narxiga ta'sir qilishi mumkin, chunki narxlar dollar bilan ifodalanadi. Darhaqiqat, shakar narxi va AQSh dollari qiymati o'rtasida boshqa ko'plab tovarlarga qaraganda yuqori korrelyatsiya mavjud.
Jahon shakarining narxida odatda ikkita komponent mavjud: tegishli fyuchers shartnomasining narxi va fyuchers shartnomasi uchun shakarning mukofoti yoki chegirmasi (ya'ni, asosi). Shakar fyuchers shartnomasining narxi va asosi salbiy korrelyatsiyaga ega bo'ladi - biri yuqoriga ko'tarilsa, ikkinchisi pastga tushadi. Shakarni import qiluvchi va eksport qiluvchilar uchun yuk tashish xarajatlari
shakar narxining yana bir elementi bo'lib, shakarning umumiy narxining 10% dan 20% gacha bo'lishi mumkin.
Shakar narxining sezilarli o'zgarishidan himoya qilish uchun fyuchers shartnomalaridan foydalanadigan xedjerlar qatoriga ishlab chiqaruvchilar, eksportchilar, konfet ishlab chiqaruvchilar, savdo uylari, novvoylar, qayta ishlovchilar va dilerlar kiradi. Eng og'ir chayqovchilar odatda boshqariladigan tovar fondlari va arbitrajlardir.
Shakar fyucherslari bir qator jahon birjalarida sotiladi, jumladan Bolsa de Mercadorias & Futures (BM&F), Kansai Commodities Exchange (KANEX), Tokio Grain Exchange (TGE), London International Financial Futures and Options Exchange. (LIFFE) va Nyu-York savdo kengashining YXHT bo'limi (NYBOT).
NYBOTning CSCE bo'limi xom shakar savdosi bilan shug'ullanadi, LIFFE esa oq shakar bilan savdo qiladi. Eng faol sotiladigan shakar shartnomasi NYBOTning № 11 (Jahon) shakar shartnomasi bo'lib, u 28 ta xorijiy mamlakatlardan va Qo'shma Shtatlardan 112 000 funt (50 uzun tonna) xom qamish santrifüj shakarini etkazib berishni talab qiladi. NYBOT, shuningdek, Atlantika ko'rfazining belgilangan portlarida 112,000 funt xom sentrifugal qamish shakarini etkazib berishni talab qiladigan № 14 shakar shartnomasini sotadi. LIFFE bo'yicha oq shakar bo'yicha shartnomalar yetkazib berish vaqtida 50 metrik tonna oq lavlagi shakar, qamish kristalli shakar yoki har qanday kelib chiqishi tozalangan shakarni etkazib berishni talab qiladi.
NYBOT № 11 shakar shartnomasining hajmi shartnomaga har bir shartnoma uchun nisbatan kichik asosiy qiymatni beradi. Misol uchun, agar shakar bir funt uchun 0,07 dollardan (112 000 marta 0,07 dollar) sotilgan bo'lsa, bitta shartnoma 7840 dollarga teng bo'ladi. Bu kichikroq narx 11-sonli kontraktni chayqovchilar uchun jozibador qiladi, balki kichikroq xedjerlar uchun bozorga kirishni osonlashtiradi.
NYBOT tomonidan taqdim etilgan quyidagi misol, qanday qilib xedjer shakar uchun ma'lum bir narxni qulflashi mumkinligini ko'rsatadi. Xedjer o'z pozitsiyasi ochiq bo'lgunga qadar marja hisobini saqlab turishi kerak va kerakli marja darajasini saqlab qolish uchun marja hisobiga to'lovlarni amalga oshirish talab qilinishi mumkin, bu oxir-oqibat shartnomaning asosiy qiymatini to'liq to'lashni talab qilishi mumkin.*
Do'stlaringiz bilan baham: | 
