Tosnkent moliya instituti u. K. Yakubov, yo. S. Ilxamova, M. I. Azizova elektron tijorat

elektron tijorat
atamasi joriy etildi. EC dasturlari jadal rivojlandi. So-called dot-coms 
yoki Internet-start-uplar deb nomlangan juda ko‘p sonli mahsulotlar 
paydo bo‘ldi. Bugungi kunda rivojlanayotgan mamlakatlardagi barcha 
kompaniyalar Internetda mavjud.
Elektron savdo (ES) uchta asosiy faoliyatning xususiyatiga qarab 
mutloq yoki qisman bo‘lishi mumkin: buyurtma va to‘lovlar, 
buyurtmalarni amalga oshirish, mijozlarga yetkazib berish. Har bir 
faoliyat jismoniy yoki raqamli ravishda amalga oshirilishi mumkin. 
Agar kamida bitta raqamli aspekt mavjud bo‘lsa, biz vaziyatni Elektron 
savdo (ES) deb hisoblaymiz, lekin qisman elektron tijorat. Masalan, 
Dell Web-saytidan kompyuterni yoki 
Amazon.com
dan kitobni sotib 
olish qisman ES hisoblanadi, chunki tovarlar jismoniy tarzda yetkazib 
beriladi. 
Biroq, 
Amazon.com
dan 
elektron 
kitobni 
yoki 
microsoft.com
dan dasturiy mahsulotni sotib olish toza ES hisoblanadi, 
chunki buyurtma, ishlov berish va xaridorga yetkazib berish barchasi 
raqamli hisoblanadi. E’tibor bering, ko‘plab kompaniyalar ikki yoki 
undan ko‘proq tasniflashda ishlaydilar. Misol uchun, 
Jaguar
da ishlab 
chiqarishni xarid qilishdan oldin avtomashinalarni o‘z-o‘zini sozlash 
uchun mo‘ljallangan 3D-ilovasi mavjud bo‘ladi. 
Elektron tijorat (ET) tashkilotlari. 
Mutlaq jismoniy tashkilotlar 
(kompaniyalar) (ya’ni raqamlashtirilmagan, elektron emas) 
“g‘isht-
shuvoq
” (yoki eski iqtisodiyot) tashkilotlari deb nomlanadi, holbuki 

---

32 
faqat EC (elektron savdo) bilan shug‘ullanadigan kompaniyalar 
virtual 
(pure-play) tashkilotlar
deb hisoblanadi. 
“Klik va g‘isht
” (bosish va 
g‘isht bilan qoplash) tashkilotlari, ba’zi elektron savdo faoliyatini 
qo‘shimcha marketing xizmati sifatida olib boruvchi tashkilotlardir. 
Asta-sekin, ko‘plab “g‘isht - shuvoq” kompaniyalar (masalan, GAP, 
Walmart, Target) “