Tosnkent moliya instituti u. K. Yakubov, yo. S. Ilxamova, M. I. Azizova elektron tijorat

Internetda axborot xavfsizligini ta’minlash va muhofaza qilish 
Elektron tijoratni olib borish uchun axborot xavfsizligini o‘z vaqtida 
shakllantirish murakkabligi kompyuter tizimi va tarmoqlari axborot 
xavfsizligini ta’minlash muammolarining o‘zaro tartibot va xalqaro 
xarakterda ekanligiga asoslanadi. Bunday tizimning qurilishida talab 
qilinadigan axborot xavfsizligining kafolat darajasi, kompyuter tizim va 
tarmoqlarining texnologik axborot himoyasi, axborot himoyasida 
ishlatiladigan texnik vositalar va usullarning asoslanganligi, elektron 
tijorat xavfsizligini ta’minlashning qonunchiligi va me’yori sohasida 
o‘zaro bog‘langan masalalar majmuasi vujudga keladi. 
Axborot himoyasi tizimi qurilishining asosiy tamoyillari 
2000-2010 yillar uchun elektron tijorat axborot xavfsizligi tizimining 
shakllanishi va rivojlanishi uchun ma’lumotlar o‘tgan asrning 90-
yillarida shakllanib bo‘lgan va mos ravishda oldinga siljish, o‘tilgan 
yillarning kritik tahlilini, yutuqlarning aniq inobatga olinishi va yechilishi 
qabul qilinmagan savol va masalalarning yaqin va o‘rta istiqboli uchun 
elektron tijorat axborot xavfsizligini ta’minlashning asosiy yo‘nalishlariga 
turli xil darajadagi javobgar boshqaruvchilarni yo‘naltirish uchun 
shakllantirishni talab qiladi. 
Hozirgi vaqtda axborot xavfsizligini umuman va xususan elektron 

---

222 
tijoratda ta’minlashda “Axborot xavfsizligi Doktrinasi”ning mos 
ko‘rsatmalarini amalga oshirish maqsadida ijro etuvchi hokimiyat va 
korxonalar boshqaruv organlari o‘z kuchlarini quyidagilarda 
jamlashlari maqsadga muvofiq: 

butun elektron tijorat, shuningdek axborot texnologiyalari 
tizimining axborot zaxiralari jismoniy asosini tashkil etuvchi moddiy-
texnik obyektlar himoyasi; 

ma’lumotlar ombori (bank) va telekommunikatsiya tizimlarining 
me’yorda va to‘xtovsiz faoliyat yuritishini ta’minlash; 

axborotni texnik kanallar orqali noqonuniy kirish, 
mujmallashtirish yoki yo‘q qilishdan himoyalash; 

axborotlashtirish, dasturiy mahsulotlar va axborotni himoya qilish 
vositalarini sertifikatlash tizimining rivojlanishi; 

axborotni himoya qilish va xalqaro axborot almashinuvi 
doirasidagi faoliyatni litsenziyalashtirish tizimining rivojlanishi; 

joylardagi litsenzion markazlarning shakllanishi; 

axborotni himoya qilish doirasidagi kadrlarni tayyorlash, qayta 
tayyorlash xalqaro tizimi asosida yaxshilanish va rivojlanish.