|
Uglevodning funksiyasi
Glitseraldegid
|
Energetik almashinuvning kislorodsiz bosqichi mahsuloti
|
Glukoza
|
Hujayraning nafas olish jarayoni uchun energiya manbayi
|
Maltoza
|
Unayotgan urug‘ uchun energiya manbayi
|
Saxaroza
|
Glukozaning asosiy manbayi
|
Fruktoza
|
Organizmda kechadigan ko‘pchilik jarayonlar uchun energiya manbayi
|
Selluloza
|
O‘simlik hujayralari qobig‘iga mustahkamlik beradi
|
Xitin
|
Zamburug‘ hujayrasi qobig‘i va bo‘g‘imoyoqlilar tana qoplamiga mustahkamlik beradi
|
Riboza
|
ATF va RNK molekulalari strukturasini tuzishda ishtirok etadi
|
Dezoksiriboza
|
DNK nukleotidlari tarkibiga kiradi
|
Laktoza
|
Sutemizuvchilarning suti tarkibiga kiradi
|
Kraxmal
|
O‘simlik to‘qimalarida zaxira modda sifatida to‘planadi
|
Glikogen
|
Hayvonlar to‘qimalarida zaxira modda sifatida to‘planadi
|
Geparin
|
Hayvonlarda qon ivishiga to‘sqinlik qiladi
|
Restrikatazalar
EcoR I — umumiy 10 ta kimyoviy bog’ uzadi. Shulardan 2 tasi fosfodiefir bog’; 8 tasi H bog’: G‘AATTC
CTTAA‘G
BamH I — 12 ta kimyoviy bog’ uzadi. Shulardan 2 tasi fosfodiefir bog’; 10 tasi H bog’.
G‘GATCC
CCT AG‘G
EcoR I va BamH I - funksiyasi tronspozazaga o’xshash bo’lib, "yopishqoq" uchlar hosil
qilib kesadi.
Hae III va Hpa I — faqat fosfodiefir bog’ uzadi. Bular DNK molekulasini qaychi singari 2 bo’lakka bo’ladi.
GG‘CC
CC‘GG
Hpa I — "To’mtoq" uchlar hosil qilib kesadi.
GTT‘AAC CAA‘TTG
Biogeografik
Viloyatlar
|
Baliqlar:
|
Sudralib yuruv
|
Qushlar:
|
Sutemizuvchilar:
|
O‘simliklar;
|
Avstraliya
Biogeografik
Viloyatiga
1-Avstraliya
2-Yangi
Zelandiya,
3-Yangi
Gvineya,
4-Polineziya,
5-Tasmaniya
Orollari
|
1-Uzun burunli kapalak Baliq; 2-Yirik lattachi baliq.
|
1-Yirik echkemar; 2- Ilon bo‘yinli oshbaqasi; 3- Gattereya guattara.
|
1-Kakadu
to‘tiqushi; 2-Qizil Rangli jannat Qushi 3-Kazuar tuyaqushi; 4-Pushtirang Kakadu;
5-Xoldor to‘ti;
6-Kapachi qush 7-Xashaki tovuqlar, 8-Lira qushi, 9-Qanotsiz katta kivi,
10-Yirik gavdali emu tuyaqushi
|
1-O‘rdakburun;
2-Proyexidna;
3-Yexidna; 4-Yirik xaltali letyaga; 5-Koala; 6-Kulrang bahaybat 7- Qopchiqli krot,
8-Qopchiqli
tiyin,
9-Qopchiqli bo‘ri,
10-Qopchiqli
ayiq
11-Sichqonsimon kemiruvchilar, 12-
Ko‘rshapalaklar,
13-Dingo iti
|
1-Evkaliptlar, 2-Janubiy qora qayin,
3-Daraxtsimon paporotniklarni .
|
Neotropik
Biogeografik Viloyat.
1-Janubiy va markaziy amerika 2-Meksikaning
Tropik Qismi,
3-Karib
Arxipelagidan Iborat.
|
1-Sargandengiz masxarabozi; 2-Oy baliq.
.
|
1- Alligatorlar, 2-Kaltakesakyashil va yer iguanasi, 3-Daraxtda yashovchi ilonlar
|
1- Eng kichik qush kolibri,
2-
Yapaloqqushlar,
3-Tasqaralar,
4-TuyaqushNandu, 5-Ara
to‘tiqushi; 6-And kondori; 7-Nandu tuyaqushi; 8-Magellan pingvini
|
1-Gajak dumli maymun, 2-Gajak dumli
ayiq,
3-Pampas
Mushugi,
4-Skuns, 5-Dengiz cho‘chqasi, 6-Janubiy amerika tulkisi, 7-Zirhlilar, 8-Chumolixo‘r,
9-Yalqov, 10-Suv opossumi; 11-Oddiy vampir.
|
|
|
|
|
|
12-Uch barmoqli
yalqov;
13-Ulkan chumolixo‘r; 14-Malla revun;
15-Tapir;
16-
Lamavikunya; 17-Dengiz mushugi; 18-Shinshilla; 19-Suv cho‘chqasi.
|
|
Hindomalay
Biogeografik Viloyati.
1-Hindiston,
2-Hindixitoy,
3-Seylon,
4-Yava,
5-Sumatra,
6-Tayvan, 7-Fillippin Orollari.
|
|
1- Zaharli
Ilonlar,
2-Har Xil
Kaltakesaklar,
3-Timsohlar
|
1-Yovvoyi
Bankiv
Tovuqlari, 2-Qirg‘Ovullar,
3-To‘Tilar,
4-Tovuslar,
|
1-Orangutang,
2-Gibbon,
3-Chala
Maymunlar-
Tupaylar,
4-Keng
tovonlilar, 5-Hind fili,
6-Yo‘lbarsi,
7-Bambuk ayig‘i,
8-Bug‘ular,
9-Antilopalar,
10-Tapir,
11-Nosoroglar,
|
1-Bambuk,
2-Banan,
3-Qora Daraxtlar
|
Habashiston
Biogeografik
Viloyati
1-Afrikaning
Markaziy,
Janubiy
Qismini, 2-Madagaskarni Egallagan.
|
1—Mo‘ylov
Baliq Mindano.
|
1-Afrika
Timsohi,
2-Echkemar,
3-Kaltakesak-
Agama, 4-Xameleonlar 5-Nil Timsohi.
|
1-Afrika
Tuyaqush,
2-Kotib
Qushlar,
3-To‘Tilar,
4-Sezarkalar, 5-Nektar Yig‘uvchilar,
6-Tojdor Turna;
|
1-Gorilla,
2-Shimpanze,
3-Lemur,
4-Arslon,
5-Begemot, 6-Oq va Qora ikki shoxli nosoroglar,
7-Jirafa, 8-Zebra,
9-Giyena it,
10-Afrika fili;
11-Oq karkidon; 12-Qoramtir rangli Karkidon;
13-Suv ayg‘iri;
14-Jirafa;
15-Otsimon ohu;
16-Kafr Buyvoli;
17-Kanna; 18-Chala maymunlar; 19-Qiloyoq yoki
(ay-ay);
20-Yashil
|
1-Baobab,
2-Qizil Daraxt,
3-Palma,
4-Akatsiya,
5-Paporotnik
6- Epifitlar
|
|
|
|
|
martishka; 21-Sher;
22-Qoplon
|
|
Paleoarktik
Biogeografik
Viloyati 1-Butun yevropa, 2-Osiyoning shimoliy, Markaziy qismini, 3-Afrikaning
Shimoliy qis
|
|
|
1-Kar,
2-Tustovuq,
3-Chittaklar
|
1-Ot,
2-Saygak,
3-Yelik,
4-Kabarga, 5-Tog‘ echkisi, 6-Los,
7-Yovvoyi qo‘y,
8-Ikki o‘rkachli
tuya,
9-Tog‘ kiyigi;
10-Qo‘ng‘ir ayiq,
11-Bo‘ri,
12-Tulki,
13-Qunduz;
14-Vixuxol; 15-
Ko‘rshapalaklar;
|
1-Archalar,
2-Pixta,
3-Qora Qarag‘ay,
4-Qarag‘ay,
5-Eman, 6-Terak,
7-Tol,
8-Akatsiya,
9-Gledichiy, 10-
Sho‘Raguldosh,
11-Butaguldosh,
12-
Soyabonguldosh,
13-
Murakkabguldosh, 14-
G‘allaguldoshlarga
|
Neoarktik
Biogeografik
Viloyatiga
1-Shimoliy
Amerika,
2-Grenlandiya,
3-Bermud Oroli.
4-Aleut Oroli.
|
|
|
|
1-Sixshox kiyik,
2-Tog‘echkisi, 3-Ilvirs,
4-Muskusli qo‘y,
5-Badbo‘y kaltadum, 6-Yenot, 7-Daraxt jayralari
Neoarktik va
Paleoarktikda Har ikki viloyatda ham 1-Qunduz,
2- Bug‘u, 3-Los,
4-Tulki,
5-Suvsar,
6-Oq ayiq,
7-Oq sichqon,
8-Oq tovushqon,
9-Yumronqoziq,
10-Silovsinlarni
|
1-Pixta,
2-Qoraqarag‘ay,
3-Eman,
4-Buk,
5-Zarang
|
Ektodermadan -- nerv sistemasi, sezgi organlari, teri epiteliyasi tishning emal qavati;
Entodermadan -- ichak epiteliyasi, ovqat hazm qilish bezlari –jigar oshqozon osti bezi, o’pka va jabra Mezodermadan -- muskul to’qimasi, biriktiruvchi to’qima (tog’ay, suyak, qon va limfa) qon aylanish va ayirish sistemasi, jinsiy organlar
Markazlar
1-Janubiy-Osiyo tropik markazi -- 50% Sholi, shakarqamish, sabzayot ekinlari
|
2-Sharqiy-Osiyo markazi -- 20% Soya , tariq
3-Janubiy-G’arbiy osiyo -- 14%. Bug’doy, suli, zig’ir, sabzi, dukkaklilar
4-O’rta yer dengizi -- 11%. Karam, qand lavlagi, beda
5-Abissiniya (Efiopiya) -- Arpa, banan, kofe daraxti
6-Markaziy Amerika -- Oshqovoq, loviya, makkajo’xori, qalampir, g’o’za, kakao daraxti 7-Janubiy Amerika -- Kartoshka, ananas, tamaki
Kasalliklar
Bosh og’riydi --- Gipertoniya, Revmatizm, Yurak kasalliklari, Tog’ kasalligi(gipoksiya), Meningit Bosh aylanadi --- Kesson, Issiq (oftob) urganda
Qayd qiladi --- Kesson, Salmonelloz, Meningit
Ko’ngil ayniydi --- Tog’ kasalligi, Kesson, Meningit, Salmonelloz, Surunkali gepatit
Tana harorati ko’tariladi --- Meningit, ensefalit
Umumiy holsizlik --- Gijja kasalliklari, Gipovitaminoz B1, Singa kasalligi, Paratgarmon ishlab chiqarilishi ko’paysa
Aqliy zaiflik --- OITS, Gipovitaminoz B1
Tez charchash --- Gipovitaminoz B1, Singa kasalligi, Paratgarmon ishlab chiqarilishi ko’paysa
Eshitish – tashqi quloq – nog’ora parda – eshitish suyakchalari – perilimfa, endolimfa suyuqligi – chig’anoq – eshitish retseptorlari – nerv tolasi – miya ko’prigi – o’rta miya po’stloqosti markazi – bosh miya yarimsharlari oliy markazi
Muvozanat – vestibulyar nerv – miya ko’prigi –miyacha – bosh miya yarimsharlari
Og’riq – sezuvchi tola – orqa miyadagi quyi nerv markazi –oraliq miyadagi po’stloqosti markaz – yarimsharlar po’stlog’ining orqa markaziy pushtasi
Ko’zning optik sistemasi – ko’z ichi suyuqligi, gavhar, shox parda, shishasimon tana
Fotonastiya (yunonch- zichlashish) – o’simliklarning yorug’lik ta’sirida harakatlari, bunda harakat yo’nalishi yorug’lik yo’nalishiga bog’liq emas.
Fototropizm (yunoncha- burilish) – yorug’lik ta’sirida organizmlarning harakatlanishi, bunda harakat yo’nalishi yorug’lik yo’nalishiga bog’liq
Fototaksis (yunoncha- tartibli joylashish) – erkin harakatlana oluvchituban o’simliklar va hayvonlarning yorug’lik ta’sirida harakatlanishi, harakat yo’nalishi ta’sir yo’nalishiga bog’liq.
Autosoma dominant tipida irsiylanish-(A–D) – autosomalarda joylashgan dominant genlarga bog‘liq. Masalan:soch ning jingalakligi, ko‘z qoraligi, miopiya,braxidaktiliya, polidaktiliya, rezus musbat (R+) qon guruhlari va boshqalar
Autosoma – retsessiv tipda irsiylanish (A–R) – autosomada joylashgan retsessiv genlarga bog‘liq. Albinizm, chapaqaylik, ko‘k ko‘z, silliq soch, fenilketonuriya, rezus manfi y (Rh-), I0 qon guruhi va boshqalar (61rasm).
X – xromosomaga birikkan domi nant genning irsiylanishi (X–D). Masalan:qandsiz diabet, D vitamini bilan davolanmaydigan raxit, ikkinchi kurak tishiyo‘qligi, tish emali qo‘ng‘ir bo‘lishi va boshqalar.
– xromosomaga birikkan, re tses siv genning (X–R) irsiylanishi. Masalan:gemofi liya, daltonizm, na moz shomko‘rlik (62-rasm).
– xromosomaga birikkan genning irsiylanishi. Masalan: gipertrixoz, sindaktiliya.
Sitoplazmatik irsiylanish – mito xondriya, xloroplastlar va plazmida genlariga bog‘liq. Misollar: odamlarda ko‘rish nervi atrofi yasi, mitoxondrial sitopatiya va boshqalar. Faqat onadan farzandlarga o‘tadi (o‘g‘illarida ham,qizlarida ham bir xilda kuzatiladi).
1950–1970-yillarda DNKning qo‘sh zanjir ekanligi, DNKning ma’lum qismini kesuvchi restriktaza fermenti, genetik kod va uning oqsilni sintez qilishdagi ahamiyati o‘rganilgan, laboratoriya sharoitida gen sintez qilingan.
|
1970–1990-yillarda DNKni klonlash texnologiyasi, somatik hujayralarni gibridlash yo‘li bilan monoklonal antitanani ishlab chiqaruvchi gibridoma yaratilgan, rekombinant bakteriyalar yordamida birinchi marotaba somatostatin gormoni olingan, transgen o‘simlik yaratilgan. Rekombinant DNKdan foydalanish istiqboli fanda yangi yo‘nalish – gen muhandisligining paydo bo‘lishiga zamin yaratdi.
1952-yil Joshua va Ester Lederberglar bakteriyalarda genlar mutatsiyasining o‘z-o‘zidan sodir bo‘lishini bakteriya koloniyalaridan nusxa (replika) ko‘chirish usulini qo‘llash vositasida isbot qilib berdi
1915-yilda Tuort va D’Errel faglarning zararlangan bakteriyalar ichida o‘z-o‘zidan ko‘payib, ularni oldirishi mumkinligini isbotladilar.
1944-yilga kelib O. Eyveri, K. Makleod va M. Makkarti Griffi ts tajribasini qaytadan takrorladilar va Sshtammida uning patogenlik xususiyatini tashib yuruvchi DNK ekanligini ma’lum qildilar.Transduksiya. Transduksiya jarayoni 1952-yilda N. Jinder va F. Lederbergtomonidan kashf etilgan. DNK polimeraza fermenti bo‘lib, bu ferment birinchi marta 1958-yilda Korenberg
1-1859-yili «Turlarning paydo bo‘lishi» nomi mashhur asarni nashr ettirdi.
2-«Xonakilashtirilgan hayvon, madaniy o‘simliklarning o‘zgaruvchanligi» (1868),
3-«Odamning paydo bo‘lishi va jinsiy tanlanish» (1871),
4-«O‘simliklar dunyosida chetdan va o‘z-o‘zidan changlanishning ta’siri» (1876) kabi asarlarni yozdi.
1.Ikki yirik qon tomir halqa tomirlar orqali o‘zaro tutashgan organizm Suv yo‘qotishga fiziologik chidamlilik qanday bo’ladi- Tana massasining ancha qismini yo‘qotish va suv mavjudligida uni tez tiklash Yomg‘ir chuvalchangi
|
Do'stlaringiz bilan baham: |
