Toshkent yangiyul poligraph service

§. Qattiq xomashyoni boyitish 50

4-§. Suyuq xomashyoni boyitish 58

5-§. Gazsimon xomashyolarni boyitish 59

6-§. Xomashyodan kompleks foydalanish. Chiqindisiz texnologiya 60

7-§. Energiya 62

2-§. Ichimlik suvini tayyorlash 69

3-§. Sanoat suvlarini tayyorlash 72

В t 75

4-§. Sanoatda suv sarfini kamaytirish yo‘llari 76

1-§. Atmosfera muhofazasi 81

Xmv=(G_mz/G_m) (1-15) 117

Q p 138

^ta=th±G^'^{X (L38)} 138

\ / 151

“⁼^^=DeFi; c-⁴⁰' 154

<²⁹⁾ 178

MUHIM KIMYOVIY ISHLAB CHIQARISHLAR 181

CH2 ^CH2 || 366

^yLgLkdJ 374

^Ччо 385

с₆н₅ - н+сн₂ = сн₂ ч - 388

II 412

YIi 430

ГМ 443

O-OH H CH-C

³ \)

C
(3)
H₃-C_N

0+H₂0 > 2CH.COOH

CH3-C

^Ччо

Birinchi bosqichda hosil bo‘lgan persirka kislota kuchli oksidlovchi bo‘lib, ikkinchi bosqichda u sirka aldegid bilan birikib uni sirka angidridiga aylantiradi. Persirka kislota portlovchi modda. U portlaganda kislorod va sirka kislotaga aylanadi, portlashni oldini olish maqsadida persirka kislotani to‘planib qolmasligi uchun oksidlash jarayonini suyuq muhitda olib boriladi. Buning uchun aldegid va marganets(II) atsetatning (katalizator) sirka kislotadagi eritmasidan foydalaniladi. (Mn(CH₃COO)₂) reaksiyaning ham birinchi, ham ikkinchi bosqichlarini tezlashtiradi. Uchinchi bosqichi - angidridning gidratlanishi (1) va (2) bosqichlardan ko‘ra sekinroq boradi.

Aldegidni oksidlash reaktorda (oksidlash kolonnasida) olib boriladi (109- rasm). Reaktor xromnikelmolibdenli po‘latdan yasalgan bo‘lib, balandligi 12 m, diametri 1 m. Kolonnaning ostiga aldegid va katalizatorning sirka kislotadagi eritmasi to‘xtovsiz kelib turadi, kislorod esa 0,04 MPa bosim bilan bir necha quvurchalar orqali mayda pufakchalar shaklida kolonnaga bir tekisda taqsimlanib kiradi. Sovitish va optimal haroratni ( 65—70 °C) saqlash uchun kolonna ichida sovitgichlar o‘matilgan. Kolonnaning yuqori qismidan sirka kislota chiqadi va rektifikatsiyaga yuboriladi.

СНзСНО

СНзСООН

X

\


va (СНзСОО)2Мп ning СНзСООНdagi eritmasi

107. 
     rasm. Sirka aldegidni oksidlab sirka kislota olish sxemasi.
     

1 — oksidlash minorasi(kolonnasi) 2 — kondensator; 3 — nasoslar.

Kolonnadan chiqqan gazlami (sirka aldegidining va kislotasining bug'lari, kislorod) portlashdan saqlash uchun azot qo‘shib suyultiriladi. Gazlar aralashmasi kondensatorga borib kondensatlanadi va kolonnaga qaytariladi. Olingan sirka kislota ketma ket ikkita rektifikatsiya kolonnasidan o'tadi. Birinchisida yengiljiaynovchi qo‘shimchalardan tozalanadi, ikkinchidan esa kislota bug‘lari kata- lizatordan (uchuvchan emas) va qiyin qaynovcHTqo‘shirncHaTar3an tozalanadi.Dlingan sintetik sirka kislota 95—99,5 % bo‘lib tarkibida 0,5-5 % gacha suv saqlaydi. Unumi 92 %.

Ikkinchi bosqichda hosil bo'lgan suvni reaksion aralashmadan ajratib olinsa, sirka angidrid olish mumkin bo‘ladi. Sirka angidridi kobalt (II) va mis (II) asetatlari katalizatori ishtirokida aldegidni etilasetat bilan aralashmasini 60°C da oksidlab olinadi. Sirka kislota rangsiz, o‘tkir hidli suyuqlik, qaynash harorati 118°C).

Dunyoda sirka kislotasi hozirgi vaqtda har yili 3,5 mln. tonnadan ko'proq ishlab chiqarilmoqda.

Sirka kislota va uning xossalari sanoatning turli tarmoqlarida juda keng ishlatiladi. U asetilselluloza olishda (undan asetat tolasi, plastmassalar, laklar, yonmaydigan kinoplonkalar va boshqalar olinadi), atsetillovchi modda sifatida organik sintez sanoatida oziq- ovqat va to‘qimachilik sanoatlarida va boshqalarda ishlatiladi.

5.