Toshkent «yangiyo‘l poligraf servis»

NIHOLLARNING NOLASI
Xudoyberdi  To‘xtaboyev
Shaharda 
ko‘kalamzorlashtirish 
oyligi 
bo‘lib 
o‘tgandi.  Shu  oylik  davomida  ko‘chalar  chekkasiga, 
ariqlarning  bo‘yiga,  xiyobonlarga  naq  uch  yuz  ming
-
ga  yaqin  mevali  va  manzarali  ko‘chatlar  o‘tqazishdi. 
Qiyqirishib  ko‘chat  ekkan  o‘quvchilar  biri  ketmoni
-
ni  asfalt  yo‘lda  darangla tib  sudrab,  biri  belkurakni 
yelkasiga  teskari  qo‘yib,  yana  bittasi  bo‘sh  chelakni 
childirma  qilib  chalib  jo‘nab  ke tishgach,  chinorlar  bir-
birlariga  ma’noli  qarab  qolishdi.
Ertalab  quyosh  chiqishi  bilan  ikki  yuz  niholcha 
bir dan  uyg‘onib  yengil-yengil  chayqalishib,  bir-birlari
-
ga  salom  bergandek  bo‘lishdi,  so‘ngra  tunlari  qanday 
o‘tganligini  ayta  boshlashdi.
–  Mening  tomirchalarim  tuni  bilan  suv  axtarib  chi
-
qishdi,  –  dedi  bitta  nozikkina  niholcha.
–  Men  bo‘lsam  tanam-u  shoxchalarim  bilan  shab
-
nam  so‘rdim,  –  dedi  boshqasi.
–  Men  yo‘lda  karaxt  bo‘lib  qolgan  ekanman,  hali-
yam  o‘zimga  kelolmayapman,  –  deb  qo‘ydi  uchinchisi...
Nihollar  bolalar  suv  to‘la  chelaklarini  ko‘tarib,  bir-
birlarini  quvlashib,  qiyqirishib  kelib  qolishar,  deb  ku-
tishdi.
Nihollar  sabr-u  bardoshlari  zo‘r,  ancha-muncha  qi
-
yinchilikka  parvo  qilmaydigan,  quyosh  taftiga,  suvsiz
-
likka  o‘rgatilgan  edi. 
Bir  kuni  quyosh  haddan  tashqari  qizdirib  yubordi, 
o‘zi  to‘kayotgan  mo‘l-ko‘l  harorat  evaziga  niholcha
-
larning  barg-u  shoxchalaridagi  eng  so‘nggi  namlikni 
ham  so‘rib  ola  boshladi.

---

209
Niholchalar  birdaniga:  «Suv!!!»  –  deb  baqirishga  tu  -
shishdi.  Qaddi-qomati  kelishgan  novcha  niholcha  to‘-
satdan  qo‘rqib  ketdi:  yo‘q,  o‘zi  uchun  emas!  Mayda 
niholchalarga  –  ukalariga  achinib  ketdi.  Bobokalonlari 
ayt gan  suv  uchun,  ozuqa  uchun  bo‘ladigan  janglar-
ning  eng  og‘ir  pallasi  boshlanganga  o‘xshaydi.  Bun
-
day  paytlarda  odamlar  yordamga  kelishmasa,  nozik 
niholchalar ning  ko‘pchiligi  nobud  bo‘lib  ketishi  mumkin-
ku,  axir!  Nahotki,  nahotki  shunday  bo‘lsa!  Axir  ular 
tog‘  bag‘ridagi  sersuv,  bahavo  adirlarda  maza  qilib 
o‘sishayotgan  edi,  o‘z  hollariga  qo‘yib  berishganda, 
bu  yerlarga  majburan  ko‘chirib  ke lishmaganda,  qanday 
soz  bo‘lardi-ya!
–  Suv!!!  –  degan  faryod  ham
-
mayoqni  qoplab  ketgandek  bo‘ldi 
yana.  Novcha  niholcha  shoshib 
qoldi,  nima  qilishini,  bir  tomchi 
suvga  zor  bo‘lib  jon  bera yotgan 
nozik  niholchalarga  qanday  yor
-
dam  berishni  bil masdi  u.
Ertasiga  ertalab  niholchalarning 
ko‘plari  uyg‘onmadi,  tungi  shab
-
namga yetolmay namozgar pal-
lasidagi  dimlikda  birin-ketin  nobud 
bo‘lishgan  ekan...
Qaddi-qomati  kelishgan  novcha  niholcha  bu  judo
-
likdan  dahshatga  tushdi-yu,  lekin  o‘zini  yo‘qotmadi. 
«Yo‘q,  –  deya  chayqalib  ketdi  novcha  niholcha,  – 
men  o‘lmasligim  kerak,  men  yashayman,  yashay
-
man!»
–  Suv!  –  deb  chinqirib  yubordi...

---

210
Ko‘chadan  shoshilib  mashina lar  o‘tib  borardi.  Chol
-
lar,  kampirlar  o‘tyapti.  Yigitlar,  qizlar  o‘tyapti.  Bolalar, 
qizchalar  o‘tyapti...
Novcha  niholcha  hamon  ajal  bilan  olishib  yotib
-
di.  U  kimdandir  yordam  kutgandek  jovdirab  atrofiga 
qaray  boshladi.  «Meni  bu  yerga  ekib,  ketmonini  as
-
faltda  daranglatib  sudrab  ketgan  bolalar  kelib  qol
-
masmikan»,  –  deb  yana  bir  bor  ko‘cha  boshiga 
ko‘z  tashladi,  yomg‘ir  tomchilaridan  umidvor  bo‘lib, 
bulut  bo‘lmasa  ham  ko‘kka  tikilib,  uzoq  qotib  turdi... 
Qaddi-qomati  kelishgan  novcha  niholcha  asta-sekin 
o‘zidan  ketib,  allaqanday  sehrli  xayolot  nash’asi  bi
-
lan  mast  bo‘la  boshladi,  keyin  o‘sha  kun  –  haddan 
tashqari  qizdirib  yuborgan  19-iyun  kuni  kunduz  soat 
oltilarda  jon  berdi.
1.  Nihollar  nima  uchun  nola  chekishdi?
2.  «Nola  chekdi»  iborasini  qanday  tushunasiz?