Тошкент вилояти, Қуйичирчқ туман прокуратураси Мавзу

Жиноий фаолиятдан олинган даромадлар — жиноят содир этиш натижасида олинган пул маблағлари ва бошқа мол-мулк, шунингдек бундай мол-мулкдан фойдаланиш орқали олинган ҳар қандай фойда ёки наф, худди шунингдек тўлиқ ёки қисман бошқа мол-мулкка айлантирилган ёхуд ўзгартирилган ёки қонуний манбалар ҳисобидан олинган мол-мулкка қўшилган пул маблағлари ва бошқа мол-мулк тушунилади.
Жиноий фаолиятдан олинган даромадларни легаллаштириш (пул ювиш) — мулк (пул маблағлари ёки бошқа мол-мулк) жиноий фаолият натижасида топилган бўлса, уни ўтказиш, мулкка айлантириш ёхуд алмаштириш йўли билан унинг келиб чиқишига қонуний тус беришдан, шунингдек бундай пул маблағларининг ёки бошқа молмулкнинг асл хусусиятини, манбаини, турган жойини, тасарруф этиш, кўчириш усулини, пул маблағларига ёки бошқа мол-мулкка бўлган ҳақиқий эгалик ҳуқуқларини ёки уларнинг кимга қарашлилигини яширишдан ёхуд сир сақлашдан иборат бўлган, жиноий жазоланадиган ижтимоий хавфли қилмишдир.
Жиноий фаолиятдан олинган даромадларни легаллаштиришнинг мақсадлари қуйидагилардан иборат:
1) жиноятчиларнинг жорий харажатлари ва уларнинг атрофини қоплаш (жиноятлар содир этиш ва истеъмол учун);
2) тўплаш (пул, заргарлик буюмлари, бошқа ҳашаматли буюмлар ва бошқалар шаклида);
3) жиноий фаолиятни ривожлантириш (асосий фаолият турини кенгайтириш ва уни диверсификация қилиш);
4) ҳуқуқий иқтисодиётга инвестициялар (молия бозорига жойлаштириш, кўчмас мулк сотиб олиш ва бошқалар). Ушбу мақсадларни амалга ошириш жараёнида жиноий йўл билан топилган даромадлар муайян оборотларга учрайди ва ушбу обЪектлар юридик молия тизимига кўпроқ ёки камроқ даражада киради.
Бундай маблағлар нақд пул шаклида олинган бўлса ҳам (масалан, кўчадаги гиёҳванд моддалар савдосидан) ва улар келгусида жиноий фаолиятни молиялаштириш учун ишлатилиши керак (гиёҳванд моддаларнинг янги партиясини тўлаш), кейинчалик кейинги молиявий операцияларнинг қулайлиги учун, қоида тариқасида, банкнотларни алмаштириш мумкин бўлади. кичик номинацияга қадар) ва / ёки уларни банк муассасасига жойлаштириш.
Бошқа мақсадлар учун, шу жумладан инвестиция қилиш учун, нафақат тегишли молиявий воситачининг хизматларидан фойдаланиш, балки жиноятлардан олинган даромад манбасини олдиндан ниқоблаш керак. Ўзларининг даромадларининг ноқонуний тусини яшириш истаги ҳар қандай жиноятчи учун табиийдир, чунки бундай даромад, биринчидан, унга қарши далил бўлиб, маълум бир жиноят билан боғлиқлигини кўрсатиши мумкин, ва иккинчидан, содир этилган жиноятни маъносиз қилиб қўйиши мумкин.
Жиноий даромадларни легаллаштиришда ҳар қандай усул ва усуллар, шу жумладан деярли ҳар қандай миқдордаги пулларнинг юқори тезликда ҳаракатланишини таъминлайдиган энг замонавий технологияларга асосланган усуллар қўлланилади. Ҳар бир алоҳида ҳолатда пулни легаллаштириш схемасини танлашда, жиноятчилар, биринчи навбатда, пул маблағлари ёки бошқа мулкнинг жиноий келиб чиқиши сирини таъминлаш ва ушбу жараённинг барча босқичларида улар устидан назоратни таъминлаш заруриятидан келиб чиқадилар. Жиноий даромадларни легаллаштиришда ишлатиладиган схемалар кўплаб омилларга, шу жумладан жиноий фаолиятнинг ўзига хос хусусияти, жиноий фаолиятнинг жуғрофий жойлашуви ва жиноий ташкилотнинг касбий ва этник таркибига боғлиқ.
Катта миқдордаги пулларни легаллаштириш доимий равишда мураккаб жараён бўлиб, юқори малакали юрист-молиячиларнинг иштирокини, молия тизимига, шу жумладан халқаро тизимга қулай киришни таъминлайдиган тузилмалар, шунингдек, назорат қилувчи ва ҳуқуқни муҳофаза қилувчи органларнинг коррупцияланган вакилларидан тегишли қопламани талаб қилади.
Хорижий экспертларнинг фикрига кўра уюшган жиноятчилик одатий бизнесга айланиб бормоқда. Бу кенг тизим тармоқлари ёки ишчилар ва ишчи гуруҳлар орасидаги эркин алоқалар билан тавсифланадиган замонавий корпорацияларнинг замонавий шаклларини олади. Бу энди уюшган жиноятчилик ривожланишининг дастлабки босқичларига хос бўлган қатъий марказлаштирилган, иерархик тузилма эмас.
Террор ташкилотлари билан бир қаторда уюшган жиноятчилик ҳам тузилма таркибига киради. Борган сари, у фақат маълум бир операция учун бирлашиши мумкин бўлган ва бошқа вақтларда мутлақо бошқа ташкилотларда ишлайдиган ва мутлақо бошқа турдаги фаолият билан шуғулланадиган одамлардан ташкил топган тизим тармоғига ўхшайди. Бу, айниқса, адвокатлар, юристлар ва бухгалтерлар учун тўғри келади. Бундан ташқари, қўшма ноқонуний фаолият билан шуғулланувчи шахслар қонуний равишда биргаликда ишлашлари мумкин. Гиёҳванд моддалар, қурол ва бошқа жиноятларнинг ноқонуний айланишидан, уюшган жиноятчиликка, коррупция ва терроризмга молиявий ёрдам кўрсатишдан олинган даромадлар қонуний равишда ҳар икки давлат ва умуман халқаро ҳамжамият хавфсизлигига жиддий таҳдид солади.
Жиноий фаолиятнинг пул ювиш билан боғлиқ хавфлилигини тўғри баҳолаш учун ушбу ҳодисанинг кўламини кўрсатиш керак. Аниқ сабабларга кўра уюшган жиноятлар орқали олинган ва қонунийлаштирилган аниқ даромадлар аниқ ҳисоблаб чиқилмайди ва уларни нисбий эҳтимоллик билан ҳисоблаш мумкин. Халқаро валута жамғармаси экспертлари жиноий фаолиятдан олинган даромадларнинг умумий миқдорини жаҳон ялпи ички маҳсулотининг 2-5 фоизини ташкил қилади йилига 2,6 дан 6,5 трлн. долларгача.
Замонавий шароитда уюшган жиноятчилик ўз даромадларини ювишда капитал оқимини эркинлаштириш, молиявий операцияларнинг тезлиги ва нархининг ошиши, тўловнинг муқобил технологияларини ривожлантириш каби глобаллашув таъсиридан фаол фойдаланмоқда. Шубҳасиз, жиноий келиб чиқиш капитали иқтисодий мантиқ қонунларига риоя қилмасдан, биринчи навбатда, пул ювиш ва кейинчалик жиноий ҳамжамият манфаатларига мувофиқ фойдаланишни ҳисобга олган ҳолда, мамлакатлар ва иқтисодиёт тармоқлари ўртасида ўтади. Гарчи пулни ювиш жараёни ҳар қандай мамлакатда рўй бериши мумкин бўлса-да, ушбу мақсад учун энг жозибадор юрисдикциялар пулни легаллаштиришга қарши нисбатан заиф тизимлардир, бунда тегишли талаблар барча молиявий институтларга татбиқ этилмайди ва самарали санкциялар мавжуд эмас.
Иқтисодий жиҳатдан асоссиз катта миқдордаги сармоялар ҳаракати айрим мамлакатлар ва ҳатто минтақаларнинг молиявий, иқтисодий, ижтимоий ва сиёсий ҳолатига жиддий таъсир кўрсатиши мумкин.
Молиявий экспертларнинг фикрига кўра, мамлакатда уюшган жиноятчилик билан боғлиқ корхоналар ва иқтисодий тузилмаларнинг мавжудлиги бозор механизмларининг таъсирига чуқур таъсир қилади ва рақобат муҳитига путур етказади.
Макроиқтисодий нуқтаи назардан, ХВЖ жиноий даромадларни легаллаштириш билан боғлиқ жараёнларнинг бир қатор мумкин бўлган салбий оқибатларини таъкидлайди:
1) иқтисодиётдаги асосий ўзгаришларга мос келмайдиган капиталга талабнинг ўзгариши;
2) капиталнинг кутилмаган трансчегаравий ҳаракати натижасида валюта ва фоиз ставкаларининг ўзгарувчанлиги;
3) қимматли қоғозлар бозорининг ўзгарувчанлиги ва молия институтлари активлари сифатининг ўсиши (бу, қоида тариқасида, молия сектори ва пул муомаласи барқарорлиги учун тизимли хавф туғдиради);
4) реал даромадлар ва активларни нотўғри баҳолаш натижасида давлат бюджети сиёсатидаги хатолар;
5) жиноий муҳитда фаолият юритаётган корхоналарнинг қонуний операцияларини "ифлослантириши" (инфекцияси) таъсири;
6) бошқа давлатлар иқтисодиётига ўзига хос "тақсимловчи" таъсир, шу жумладан жиноий капитал мавжудлиги сабабли активлар нархини сунъий равишда бузиш.
Мамлакатга "ифлос" пулларнинг кириб келиши ва пул ювиш жараёнлари тарқалиши муқаррар равишда жиноятчилик ва коррупциянинг кучайишига олиб келади, бу эса пулларни легаллаштириш бўйича янада қулай шарт-шароитларни яратади. Ушбу жараёнлар билан боғлиқ бўлган барча соҳаларда, шу жумладан молия институтлари, адвокатлар ва мустақил бухгалтерия институтлари, шунингдек, назорат, ҳуқуқни муҳофаза қилиш, суд ва қонунчилик органларида порахўрлик авж олмоқда.
Жиноий даромадларни легаллаштириш билан шуғулланувчи корхоналар ёки молиявий ташкилотлар, қоида тариқасида, ўртача молиявий бозорга қараганда қулайроқ шартларда тегишли молиявий ресурсларни оладилар ва табиийки жиддий зарар кўрадилар.
Мамлакатга "ифлос" пулларнинг кириб келиши ва пул ювиш жараёнлари тарқалиши муқаррар равишда жиноятчилик ва коррупциянинг кучайишига олиб келади, бу эса пулларни легаллаштириш бўйича янада қулай шарт-шароитларни яратади. Ушбу жараёнлар билан боғлиқ бўлган барча соҳаларда, шу жумладан молия институтлари, адвокатлар ва мустақил бухгалтерия институтлари, шунингдек, назорат, ҳуқуқни муҳофаза қилиш, суд ва қонунчилик органларида порахўрлик авж олмоқда.
Жиноий даромадларни легаллаштириш билан шуғулланувчи корхоналар ёки молиявий ташкилотлар, қоида тариқасида, тегишли молиявий манбаларни ўртача бозор нархларига қараганда қулайроқ шартларда олишади ва табиийки қонунга бўйсунадиган рақобатчилардан жиддий устунликка эга бўлишади. Шу билан бирга, юқорида қайд этилган эркин рақобат тамойиллари ва бошқа салбий макроиқтисодий оқибатлар билан бир қаторда, молиявий ташкилотнинг пул ювишда онгли ёки ҳаттоки мажбурий иштироки ҳам бундай ташкилотнинг ўзи учун катта хавфлар билан боғлиқ.
Иқтисодиётни криминаллаштириш ва жиноий даромадларни легаллаштириш учун қулай шароитларни яратиш мамлакатнинг халқаро обрўсига ва унинг инвестиция рейтингига таъсир қилади.
Бундай мамлакатдан келган юридик ва жисмоний шахслар иштирокидаги барча операциялар аниқ текширилиши керак, бу эса уларни амалга ошириш вақтининг кўпайишига ва операцион харажатларнинг ошишига олиб келади. Баъзи ҳолларда, хорижий шериклар ўз резидентлари билан вакиллик муносабатларини чеклашни ёки ҳатто тугатишни афзал кўришади.
Нуфузнинг пасайишининг яққол натижаси инвестиция жозибадорлигининг пасайиши ва ривожланаётган мамлакат учун ташқи иқтисодий ёрдам олиш имкониятларининг чекланиши ҳисобланади. Жиноий йўл билан топилган даромадларни легаллаштиришга қарши кураш чоралари қуйидагилардан иборат:

• 
  даромадларни легаллаштириш билан биргаликда олиб борилиши керак бўлган жиноятлар рўйхатини аниқлаш;
  
• 
  улар орқали катта ёки шубҳали операцияларни амалга оширишда айниқса ҳушёр бўлиш керак бўлган ташкилотлар рўйхатини (асосан молиявий-кредит ва почта) аниқлаш;
  
• 
  пул ювишда айбланган шахсларни ушлаб бериш тартибини белгилаш;
  
• 
  маълум бир мамлакатнинг қонунчилигида "қонунга хилоф равишда олинган даромадларни легаллаштириш" контсепциясини икки хил талқин қилиш, тортишувлар ёки ушбу жиноятни содир этганлик учун жавобгарликдан қочиш йўлини истисно этадиган тарзда белгилаш.