Toshkent viloyati chirchiq davlat pedagogika instituti mustaqil ish

Cho‘zilish va siqilish diagrammalari

Konstruksiya elementlarini mustahkamlikka hisoblashda va deformatsiyalarini aniqlashda materialning mexanik xarakteristikalari – ruxsat etilgan kuchlanishning va elastiklik modulining qiymatlari ishlatiladi. Ushbu xarakteristikalar tekshirilayotgan materialdan olingan namunalarni tajribada sinab, olingan natijalarni tahlil qilish asosida topiladi. Namunalarni tajribada sinashning eng ko‘p tarqalgan usuli bu cho‘zish va siqishga sinashdir. Buning uchun ma’lum miqdordagi yuklanishni berilgan tezlik bilan namunaga bera oladigan turli xildagi sinov mashinalaridan foydalaniladi. Bu holda namunaga (4.7-rasm) beriladigan zo‘riqishni, sinov mashinasining turiga qarab bir necha grammdan yuzlab tonnagacha o‘zgartirish mumkin.

Zo‘riqishga mos keluvchi absolyut deformatsiyalar esa namunaga (sterjenlarga) o‘rnatilgan tenzometrlar yordamida aniqlanadi. Hozirgi zamon sinov mashinalari zo‘riqishga mos keluvchi deformatsiyani aniqlash bilan birga avtomatik ravishda P = f (l) yoki  = f () grafiklarini ham chizib boradi. Bu funksiya grafiklari  ning shartli diagrammalari deyilib, materialning mexanik xarakteristikalari shu diagrammalardan aniqlanadi.

Plastik materiallar uchun  diagrammasini ko‘raylik (4.9a-rasm). Digramma bir qator o‘ziga xos bo‘laklardan iborat. OA bo‘lakda diagramma to‘g‘ri chiziqdan iborat. A nuqtada proporsionallik chegarasiga mos keluvchi kuchlanish _p.ch. ning eng katta qiymati hosil bo‘lib, agar kuchlanish undan ortib ketsa Guk qonuni bajarilmaydi. Kam uglerodli po‘latlar uchun _p.ch.ning qiymati taxminan 2000kgk/sm² ga teng bo‘ladi.