Тошкент вилояти чирчиқ давлат педагогика институти қутлимуратов нурбек маткаримович

ПВХ-A-N-2 олинишининг мақбул шароитлари
Ушбу босқичда поливинилхлоридни чиқинди MЭА билан модификациялаш жараёни чиқинди таркибидаги MЭА концентрaциясига (чиқиндига нисбатан ҳисоблашлар олиб борилди), реакция давомийлигига ҳамда ҳароратга боғлиқлиги ўрганилди. Поливинилхлоридга таркибида МЭА тутган иккиламчи чиқинди махсулоти билан модификациялаш орқали ПВХ-A-N-2 анионити олинишига тасир этувчи омиллар ўрганилди, ўрганиш жараёни олинган анионитнинг статик алмашиниш сиғими (САС) қиймати орқали баҳоланди. Ионоген гуруҳларнинг мавжудлигини текшириш учун модификациялаш натижасида олинган анионитнинг (ПВХ-A-N-2) HCl (0,1 н ли эритмаси) бўйича САС қийматлари аниқланди. ПВХ га таркибида МЭА тутган иккиламчи чиқинди махсулотининг модификацияланиш кинетикасини ўрганиш мақсадида дастлаб, ПВХ га чиқинди МЭА нинг турли концентрaцияли (М) эритмасида (сув) ўрганилди. Тадқиқот натижалари 2.1.11-расмдаги график орқали ифодаланди.

2.1.5-расм. Анионитнинг САС қийматига МЭА концентрaциясининг боғлиқлиги (Т=403 К).

Олинган натижалар асосида келтирилган 2.1.5 – расмда кўринадики аминлаш реакциясида МЭА эритмасининг концентрaцияси ошиши анионитнинг САС қийматини ошишига олиб келади. ПВХни МЭА иштирокида аминлаш реакцияси тартибини аниқлаш мақсадида биз 2.1.5–расмда кўрсатилган маълумотларга асосланиб, алмашиниш даражасининг логарифмик боғлиқлигини ҳисобланди (2.1.6– расм). Ушбу график усулдан фойдаланиб МЭА концентрaцияси реакция тезлигига боғлиқлиги асосида аминлаш реакциясининг тартиби ҳисоблаб чиқилди.

2.1.6 – расм. ПВХ ва чиқинди МЭА модификация реакцияси концентрaция даражасининг МЭА концентрaциясига логарифмик боғлиқлиги

Берилган графикдан фойдаланиб реакция тартиби ушбу эгри чизиқнинг қиялиги асосида топилган, унинг қиймати 1,24 га тенг. Шундай қилиб, реакциянинг конверсия даражасининг концентрaцияга боғлиқлиги қуйидаги кўринишга эга:
v=k∙[MЭА]^1,24
Олинган қиймат (n>1) гетероген шароитда реакциянинг классик ўтказилиши ҳақидаги адабиётлар маълумотларига мос келади.
k – бу тенглама бўйича ҳисобланган реакция тезлиги константаси 8,77∙10^-6 сек∙л/мол қийматга тенг эканлиги аниқланди.
Реакция 403К ҳароратда 30-360 дақиқа вақт оралиғида ўтказилди.
ПВХ ни аминлаш реакциясига ҳарорат таъcирини ўрганишда 378 К дан 413 К гача бўлган ҳароратда олинган намунанинг CАC га ва масса ўзгаришига асосланиб модификациялаш жараёнининг муқобил ҳарорати топилди. Бунда поливинилхлорид таркибидан ҳарорат ортиши билан HCl ажралиб чиқиши, - хлор атомлари ўрнини амино гуруҳлари боғланиши ҳисобга олинди.
Ушбу 2.1.7–расмда модификацияланиш жараёнида реакция тезлигининг тескари ҳароратга боғлиқлик логорифмик қийматлари келтирилган. Айни боғлиқликнинг бурчак тангенси tgα=-1641,8 асосида модификацияланиш реакциясининг фаолланиш энергияси ушбу формула асосида E= -R•tgα ҳисоблаб чиқилди, E нинг қиймати 13,65 кж/мол эканлиги аниқланди.