Toshkent viloyati axborot texnalogiyalari texnikumi axborot xavfsizligi fanidan

Tarmoq qurilmalari va aloqa vositalari.
Bog'langan juftlik, koaksiyal kabel, optik tolali liniyalar ko'pincha aloqa vositasi sifatida ishlatiladi. Kabel turini tanlashda quyidagi ko'rsatkichlar hisobga olinadi:
· o'rnatish va texnik xizmat ko'rsatish xarajatlari,
· axborot uzatish tezligi,
·qo'shimcha takrorlovchi kuchaytirgichlarsiz (retranslyatorlarsiz) axborot uzatish masofasidagi cheklovlar,
· ma'lumotlarni uzatish xavfsizligi.
Asosiy muammo bir vaqtning o'zida bu ko'rsatkichlarni ta'minlashda yotadi, masalan, ma'lumotlarni uzatishning eng yuqori tezligi ma'lumotlarni uzatishning mumkin bo'lgan maksimal masofasi bilan chegaralanadi, bunda ham ma'lumotlarni himoya qilishning zarur darajasi ta'minlanadi. Kabel tizimining kengayishi va kengayishining qulayligi uning narxiga ta'sir qiladi.
Nazorat uchun savollar:
1. Tarmoq xavfsizligi tushuchasi va uning mohiyati?
2. Tarmoq qurilmalari va aloqa vositalari haqida ma’lumot bering?
3. Tarmoq qurilmalari va aloqa vositalari hadid?


2-Mavzu
Tarmoq xavfsizligi faniga kirish, kompyuter tarmoqlarida xavfsizlik tushunchasi
Reja:

1. 
   Tarmoq xavfsizligi faniga kirish
   
2. 
   Kompyuter tarmoqlarida xavfsizlik tushunchasi
   

Kompyuterlar tarmoqga ulanganda ko‘p operatsiyalar bajariladi, kompyuterdan kompyuterdga ma’lumotlarni uzatishni ta’minlaydi. Foydalanuvchiga, qandaydur ilova bilan ishlayotganga, qanday jarayonlar uchun boshqa ilovaga, yoki tarmoqdagi boshqa kompyuterda jaylashgani Haqiqatda esa uzatiladigan barcha axborot ishlanishni ko‘p bosqichlarini o‘tadi.Olingan bloklar paketli tarmoqlar ko‘rinishida tayorlanadi.

Ko‘rsatilgan protseduralarning bir qismi faqat dаsturiy amalga oshiriladi, ikkinchisi – apparatli, qandaydur operatsiyalar dasturlar bilan ham va apparatlar bilan ham bajarilishi mumkin. Barcha bajaradigan protseduralarning tartibga solish, ularning darajalarga va daraja qisimlariga bo‘lib, bir biriga ta’sirini ko‘rsatish uchun tarmoq modellarining vazifasidir. Ular to‘g‘ri ta’sir etishni tashkillashtirishni bir tarmoq ichidagi abonentlarga ham, va har xil darajadagi xilma-xil tarmoqlarga ham imkon yaratadi.
Modeldagi barcha tarmoqli funksiyalar yetti darajaga bo‘lingan (6-rasm). Bunda yuqorida turgan darajalar ancha murakkab, global vazifalarni bajaradi, buning uchun o‘zining maqsadlarida pastki darajalarini ishlatadi va ularni boshqaradi.

7. Amaliy daraja

6. Vakillik daraja

5. Seansli daraja

4. Transportli daraja

3. Tarmoqli daraja

2. Kanalli daraja

1. Fizik daraja

6-rasm
Pastdagi darajani maqsadi – yuqorida turgan darajalarga xizmat ko‘rsatish bo‘lib, bu xizmatlarni bajarishda detallari muhim emas. Pastdagi darajalar oddiy, aniq funksiyalarni bajaradi. Ideal qaraganda har bir daraja faqat yonida bo‘lgan bilan muloqatda bo‘ladi. Yuqoridagi daraja shu vaqtda ishlab turgan ilovani amaliy vazifasiga to‘g‘ri keladi, pastki esa – aloqa kanallari bo‘yicha bevosita uzatishga to‘g‘ri keladi. Bunda bir abonentdagi har bir daraja shunday ishlaydiki, boshqa abanentning tegishli darajasi bilan to‘g‘ri aloqada bo‘layotganday, ya’ni tarmoq abonentlarining bir nomdagi darajalari o‘rtasida virtual aloqa mavjud.

Real aloqani bir tarmoqdagi abonentlar faqat eng pastki, birinchi, fizik darajada olishadi. Uzatuvchi abonentda axborot hamma darajani o‘tadi, yuqoridan boshlab pastida olingan axborot tеskаri yo‘l yuradi: pastki darajadan yuqorisiga.