Toshkent viloyati axborot texnalogiyalari texnikumi axborot xavfsizligi fanidan

8-Mavzu
Kompyuter tizimlari va tarmoqlarida xavfsizlik modeli va siyosati
Reja:

1. 
   Kompyuter tizimlari va tarmoqlarida xavfsizlik
   
2. 
   Kompyuter tizimlari modeli va siyosati
   

Kompyuter tizimi (KT) deganda – axborotni oʻlchash, uning shaklini oʻzgartirish va ishlash uchun moʻljallangan, funksional jihatidan birlashtirilgan hamda istʻemolchiga, yaʻni foydalanuvchiga u talab qiladigan koʻrinishda axborotni (maʻlumotni) taqdim etadigan tizim tushuniladi. Kompyuter tizimlari – oʻlchash, hisoblash va boshqa yordamchi texnik vositalar majmuasidan iborat boʻladi.

Kompyuter tizimini qurishdan maqsad – biror-bir jarayonni mantiqiy boshqarish vazifasini amalga oshirish, texnik diagnostika vazifalari, tasvirlarni ishlash va koʻpgina boshqa-boshqa vazifalardan birini yoki bir nechtasini amalga oshirish hisoblanadi.

Kompyuter tizimlarini bajaradigan vazifalariga qarab tasavvur qilish nisbatan oson boʻlgan quyidagi xillarini keltirish mumkin:

 oʻlchashlar uchun moʻljallangan kompyuter tizimlari;
 avtomatlashtirilgan boshqarish uchun moʻljallangan kompyuter tizimlari;
 texnik diagnostika uchun moʻljallangan kompyuter tizimlari;
 tasvirlarni ishlash uchun moʻljallangan kompyuter tizimlari va hokazo boshqa-boshqa xildagi hozirda ishlab chiqilayotgan kompyuter tizimlarining nomlarini keltirib roʻyxatni davom ettirish mumkin. Masalan, video filmlarni yaratish jarayonida qoʻllaniladigan kompyuter tizimlari, gazeta, jurnal va kitoblarni nashr qilish kompyuter tizimlari va hokazo.
Endi esa kompyuter tizimlarining bir-nechta belgilariga asosan quyidagicha umumlashtirilgan klassifikatsiyasini keltiramiz:
1. Qoʻllaniladigan sohasiga qarab – sanoatda, tijoratda, moliya va marketing sohalaridagi kompyuter tizimlari.
2. Boshqariladigan obʻektning xiliga qarab – korxonadagi texnologik jarayonlarni boshqarish uchun moʻljallangan KTlari, loyihalashni avtomatlashtirish uchun moʻljallangan KTlari va korxonani boshqarish uchun moʻljallangan KTlari.
3.Natijaviy axborotni qanday qoʻllanilishiga qarab - axborot-qidiruv tizimlari, ular axborotni yigʻish, saqlash hamda foy­dalanuvchining soʻroviga qarab kerakli maʻlumotlarni topib berish vazifalarini bajaradi;
- axborot-qidiruv tizimlari, ular axborotni yigʻish, saqlash hamda foy­dalanuvchining soʻroviga qarab kerakli maʻlumotlarni topib berish vazifalarini bajaradi;
- axborot-maslahat beruvchi tizimlar, ular foydalanuvchiga qarorlar qabul qilish uchun tavsiyalar berish vazifasini bajaradi;
- axborot-boshqarish tizimlari, ular boshqarish uchun kerak boʻladigan maʻlumotlarni yetkazib berish vazifasini bajaradi.
Kompyuter tizimlari – bitta kompyuterli, koʻp kompyuterli va koʻp prosessorli tizimlar sifatida quriladi. Bu tizimlar – tezkor (on line) va tezkor boʻlmagan (off line) rejimlarida ishlashi mumkin. Kompyuter tizimlarini boshqarish – markazlashtirilgan va markazlashtirilmagan tarzda amalga oshiriladi. Kompyuter tizimlarining vositalari – bir joyga toʻplangan holda, yoyilgan holda, maʻlumotlarni bir sathli ishlash vositalari sifatida va koʻp sathli ishlash vositalari sifatida quriladi.
Kompyuter tarmogʻi (Computer NetWork, net–tarmoq, va work–ish) – bu kompyuterlar oʻrtasida axborotlar almashinuvi tizimidir.
Kompyuter tarmog`i – bu ikkita yoki undan koʻproq kompyuterlarning va boshqa qurilmalarning bir biriga uzatish muhiti yordamida oʻzaro bogʻlangan tarmoqdir.
Kompyuter (hisoblash) tarmogʻi – aloqa kanallari yordamida ma`lumotlarni tarmoqlangan qayta ishlashning yagona tizimiga ulangan kompyuterlar va terminallar toʻplami boʻlib, u koʻp mashinali birlashmaning eng yuqori shaklidir
Nazorat uchun savollar:

1. 
   Kompyuter tarmoqlari deganda nimani tushunasiz?
   
2. 
   Kompyuter tarmoqlarining afzalliklari nimalardan iborat?