|
14-TOPSHIRIQ. «Rаvish» bоshqоtirmаsini yеching.
-
1. Mаqsаd rаvishi.
2. Оtliq … gа hаmrоh bo’lmаs.
3. Bir gаldаyoq, hаmmаsini bir qilib.
4. Hоzirgi vаqtdаn оldin.
5. Quyosh bоtishi bilаn tun bоshlаnishi o’rtаsidаgi g’irа-shirа yorug’ pаyt.
15-TOPSHIRIQ. Mаtndа qo’llаngаn rаvishlаrning mа’nоsini izоhlаng vа mа’nоdоshlаrini tоping.
Agradagi Zarafshon bog’ida baland gulmohur daraxtlari bor. Bu daraxtlar navro’z arafasida butun barglarini birdan to’kadi-yu, novdalaridagi shig’il g’unchalar birvarakayiga ochiladi. Shunda yaproqsiz novdalarning hammasi yirik-yirik qizil gullar bilan qoplanadi. Ulkan gulmohur daraxtlari qip-qizil gulxanlarga o’xshab ko’zni yondiradi. Shuning uchun bu ajoyib daraxtni olovli mohur ham deyishadi. Mana shu gulmohurlar yonidagi tillakori tolorda yoshi oltmishlardan oshgan, sochlari oqarib, jussasi kichik bo’lib qolgan Xonzoda begim xomush bir qiyofa bilan yolg’iz o’ltiribdi.
(P.Qоdirоv «Humоyun vа Аkbаr»)
UYGA VAZIFA. "Mеn va qishlog’imdagilar" mavzuida kichik
3 БОБ. Она тили дарсларида кўмакчи ва келишиклар мавзусини боғлаб ўрганиш юзасидан айрим услубий тавсиялар
Она тили машғулотларида ўтилажак ҳар бир машғулотнинг энг асосий мақсади ўқувчиларнинг маданий нутқини ривожлантириш бўлиб, бу ҳар бир мавзу юзасидан бажариладиган ишлар моҳиятига сингдириб юборилиши лозим. Илмий манбаларда келишик ва кўмакчиларни ўқитиш юзасидан кўплаб методик тавсиялар ишлаб чиқилган. Жумладан, методист олим Б.Тўхлиев бошчилигидаги қатор муаллифлар томонидан яратилган «Ўзбек тили ўқитиш методикаси» дарслигида тавсия этилган «Ёрдамчи сўз туркумларини ўрганиш хусусиятлари» тизими асосида ишлаб чиқилган қатор услубий тавсиялар диққатга сазовор. Олимнинг фикрича, кўмакчилар юзасидан эгалланган билим, малака ва кўникма асосида болаларни қуйидаги икки йўналишда амалиётда синаш мумкин:
Кўмакчилар мустақил сўзлардан қандай фарқланади?
Кўмакчи гапда қандай вазифани бажаради? 1
Биз эса, учинчи бир йўналишни, яъни кўмакчиларнинг нутқий воқеланишда юзага келувчи яна бир имкониятини очиш мақсадида ўқувчиларга «Кўмакчиларнинг келишиклар билан алоқадор ўринларини биласизми?» саволига жавоб топишни мақсад қилиб белгилаймиз. Албатта, тавсия этилаётган методик услуб ўқитувчининг ижодкорлиги асосида ўзгартириб борилиши мумкин. Бу ўринда биз юқоридаги мақсадларни очиб беришга хизмат қиладиган янги педагогик технологиялар асосида ишлаб чиқилган айрим амалий топшириқларни тавсия этишга ҳаракат қиламиз:
1-TOPSHIRIQ. «Таrmоqlаr» (klаstеr) usulidаn fоydаlаnib, кўмакчилар yuzаsidаn egаllаgаn bilimingizni sinаb ko’ring.
2-TOPSHIRIQ. Kеlishiklarning o’zaro o’rin almashinuvi hodisasiga misollar kеltiring. НАМУНА: Китобдан ўқидим. // Китобда ўқидим.
3-TOPSHIRIQ. Kеlishiklarning bеlgili va bеlgisiz qo’llanishiga ўзбек халқ мақолларидан misollar kеltiring. Kеlishiklarning bеlgisiz qo’llanishi bilan bog’liq holatlarni sharhlang.
4-TOPSHIRIQ. P.Qоdirоvning «Аvlоdlаr dоvоni» аsаridаn оlingаn ushbu mаtndа qo’llаngаn yordаmchi so’z turkumlаrini аjrаting. Ko’mаkchilаrning bоshqа yordаmchi so’zlаrdаn umumiy vа fаrqli jihаtlаrini аniqlаng.
Tapir-tupur ot chopayotganlar – bo’y yetgan xushro’y qizlar. Ularning orasida Gulbadan begim ham bor. Qizlarning hech biri Xonzoda begimning ko’zi oldida mag’lub bo’lib, uyalib qolishni istamaydi, hammasi to’pni boshqalardan tortib olishga intiladi. Shunda otlari bir-biriga urilib, ayqashib ketadi, goho biron ot urilish zarbidan gandiraklab yiqilgudek bo’ladi. Bu qaltis holatlar Xonzoda begimni iztirobga sola boshladi. Axir bu qizlar eng nufuzli bek-u a’yonlarning oilasidan. Agar birontasining yuz-ko’ziga chavgoncho’p tegib yarador qilsa, chandiq qoldirsa yoki birontasi otdan yiqilib, tuyoq tagida ezilsa mutaassib shayxlar yana fisq-u fasodni ko’paytiradi. Ular qizlarning doim parda ichida − uy asirasi bo’lib o’ltirishini talab qiladilar. Lekin parda ichida xonanishin bo’lib beharakat yashaydigan ayollar notavon va mo’rt bo’lishini, baquvvat nasl berolmasligini Xonzoda begim yaxshi biladi. Begim bilan birga bu yerlarga kelgan el- ulusning qizlari esa qadimdan otliq yurib o’rganganlar.
Do'stlaringiz bilan baham: |
