Tavakalova Saidaxon Orifjon qizi
AndMI, Intellektual transport tizimlari
2-bosqich magistri
SHAHARDAGI TEXNOLOGIYALARNI TRANSPORT
INFRASTRUKTURASIGA TA’SIRINI O‘RGANISH
Annotatsiya:
Maqolada shahar trasnport infrastrukturasi, uning
turli darajalari va ularning o‘zaro bog‘liqligi o‘rganib chiqildi. Shahar-
dagi texnologiyalarni transport infrastrukturasiga tasiri va mavjud
muammolar hamda ularni bartaraf etish yo‘llari tavsiya etildi.
Infratuzilma deganda mamlakat, shahar yoki hududga xizmat ko‘r-
satadigan asosiy ob'ektlar va tizimlar, shu jumladan uning iqtisodiyoti
ishlashi uchun zarur bo‘lgan xizmatlar va ob'ektlar tushuniladi. Infra-
tuzilma odatda yo‘llar, ko‘priklar, tunnellar, suv ta'minoti, kanalizatsiya,
elektr tarmoqlari, telekommunikatsiyalar va boshqalar kabi texnik
tuzilmalarni tavsiflaydi va " ijtimoiy hayot sharoitlarini yaxshilash
uchun xizmatqiladigan, bir-biriga bog‘liq bo‘lgan tizimlarning jismoniy
komponentlari" sifatida ta'riflanishi mumkin. Transport - bu odamlar,
hayvonlar va tovarlarni bir joydan ikkinchi joyga ko‘chirish uchun xiz-
mat qiladi. Transportning havo, temir yo‘l, avtomobil, suv, kabel, quvur
va kosmik turlari mavjud. Transport muhim ahamiyatga ega, chunki u
tsivilizatsiyalar rivojlanishi uchun zarur bo‘lgan odamlar o‘rtasidagi
savdoni ta'minlaydi. Yani iqtisodiyotning ajralmas bo‘lagidir.
191
Transport infratuzilmasi statsionar inshootlarni o‘z ichiga oladi.
Jumladan yo‘llar, temir yo‘llar, havo yo‘llari, suv yo‘llari, kanallar va
quvurlar va terminallar. Yana aeroportlar, vokzallar, avtovokzallar, om-
borlar, avtotransport terminallari, yoqilg‘i quyish omborlari (shu jum-
ladan yoqilg‘i quyish stantsiyalari va yoqilg‘i quyish shoxobchalari) va
dengiz portlari kabi inshootlar ham transport infratuzilmasining bir qis-
midir. Terminallar yo‘lovchilar va yuklarni almashish uchun ham, texnik
xizmat ko‘rsatish uchun ham ishlatilishi mumkin. Ushbu tarmoqlarda
harakatlanadigan transport vositalariga avtomobillar, velosipedlar, avto-
buslar, poezdlar, yuk mashinalari, odamlar, vertolyotlar, suv kemalari,
kosmik kemalar va samolyotlar kirishi mumkin. Transport sanoatida
infratuzilmaning faoliyati davlat mulki va rejimga qarab davlat yoki
xususiy bo‘lishi mumkin.
Bugungi kunda zamonaviy texnologiyalarni tez suratlarda rivoj-
lanishi ko‘plab sohalarga o‘z tasirini ko‘rsatdi. Jumladan transport
sohasida ham. Shundan kelib chiqib transport infrastrukturasini yaxlit
bir tarzda tassavur qilgan holda uni turli darajalarga bo‘lishimiz mum-
kin. Rivojlangan davlatlar tajribasidan kelib chiqib, transport infrstruk-
turasini jismoniy, raqamli va operatsion infratuzilmani ajratamiz. Quyi-
da transport infratuzilmasining uchta darajasi ko‘rib chiqiladi: jismoniy
infratuzilma, raqamli infratuzilma va operatsion infratuzilma. Bu infra-
tuzilmalar o‘zaro bog‘liq va birgalikda umumiy transport infratuzil-
masini tashkil qiladi.
Har xil darajadagi infratuzilmani tushuntirish uchun biz shahar
sharoitidagi avtomobil yo‘llarida misolidan foydalanamiz (1-rasmga
qarang). Bu misol har xil darajadagi infratuzilmani tasvirlash uchun
ishlatiladi.
192
Do'stlaringiz bilan baham: |