Тошкент “транспорт ва логистика: республика транспорт-транзит салоҳиятини ривожлантиришда рақамлитехнологиялар”

3-расм. Транспорт мажмуаси тармоқларининг ресурслар истеъмолидаги 
танлов модели 
Чизмадан кўриниб турганидек, жамият ресурсларининг 
барчаси Т
мах
узунликдаги темир йўллар қурилиши учун сарфланса, 
унда жамиятда автомобиль йўллари қурилмайди, аксинча, фақат 
автомобиль йўллари қуришга сарфланса, унда жамиятда темир 
йўллари ривожланмайди. Жамият бошқарувида бўлган масъул 
шахслар бу икки транспорт алоқа тармоғи қурилишига ресурсларни 
иқтисодий жиҳатдан оптимал сарфлаш усулини аниқлаш имко-
ниятига эга бўлишлари керак. Бунда мутассадди ташкилотларнинг 
бошқарувчилари қуйидаги мутаносибликка эришишлари лозим 
бўлади:
n
n
РС
ЯН
РС
ЯН
РС
ЯН
=
=
=
...
2
2
1
1
 
(
1) 
0 
А
мах
Т
мах
А
2 
А
1 
Т
3 
Т
2 
Т
1 
Автомобиль йўллари
Тем
ир
йў
л
л
ар
А
3 

---

631 
бунда: ЯН
1
,ЯН
2
… 
ЯН
n
−
мос равишда, 1,2…n-
тармоқларнинг 
жамиятга 
келтирувчи якуний нафи; 
РС
1
,РС
2
…РС
n 
−
мос равишда, 1,2…n-
тармоқларнинг ресурс сарфи. 
Тармоқ якуний нафининг ресурс сарфига нисбати барча 
тармоқлар учун тенг бўлишини назарда тутувчи мазкур оптималлик 
моделига амал қилиш ўта мураккаб иқтисодий ҳолат бўлиб, бунга 
эришиш жуда қийин, аммо мамлакат иқтисодий сиëсатини 
шаклллантирувчи бошқарувчи-мутахассислардан мазкур ҳолатни 
таъминлаш бўйича саъй-ҳаракатларни амалга ошириш талаб 
этилади. Жамият ресурсларининг мавжуд транспорт мажмуаси 
тармоқлари ўртасида оптимал тақсимотини ифодаловчи иқтисодий 
моделда ўз ифодасини топган тармоқларнинг жамият учун 
келтирувчи якуний нафи деганда, тармоқда яратилувчи сўнгги 
бирлик транспорт хизматидан олинувчи иқтисодий, сиëсий ва 
ижтимоий нафлар йиғиндиси тушунилади. Албатта, ижтимоий ва 
сиëсий нафни миқдорий аниқлаш имкониятларининг чекланганлиги 
мазкур модел бўйича ресурслар сарфи оптималлигини аниқлашни 
мураккаблаштиради. Бироқ, сифат кўрсаткичларини миқдорий 
бирликларга келтиришнинг замонавий усулларини қўллаш орқали 
бу муаммони ҳал қилиш чорасини кўриш мумкин, деб ҳисоб-
лаймиз.