Тошкент “транспорт ва логистика: республика транспорт-транзит салоҳиятини ривожлантиришда рақамлитехнологиялар”

 
 
2-Расм. 
Бетон ҳимоя қатламининг тўкилиши 
 
 
3-Расм.
 
Тўсин плиталари орқали сувнинг эркин кириб бориши
 

---

874 
Бундай муҳитда бундай ҳолатларнинг ўсиш суръати илмий 
адабиётда тасвирланган классик ҳолат билан таққослаганда кўп 
марта кўпдир. Қисқа вақт ичида бетон узилиш бўлимларининг 
узунлиги (мутахассисларнинг тадқиқотларига кўра - бир йил ёки 
ундан кам) 25-30 мм дан 100-250 мм гача, баъзи жойларда еса 700 
мм гача ривожланади. Ҳозирги вақтда қатнов қисмининг ҳар бир 
қисмида ҳаракатланиш жадаллиги кунига 3000 ... 5000 автоуловга 
етиши мумкин ва ундан кўп, яъни ўн минглабгача юўлиши мумкин. 
Ҳаракатланишнинг бундай жадаллиги натижаси ҳар куни иншоот-
нинг ҳаракатланиш габарит йўлакчасида ўн минглаб такрорла-
надиган циклик характерга ега бўлган кенгайтирувчи ёриқлар ва 
қўшни йўл қопламалари участкаларига динамик таъсирнинг куча-
йиши орқали бўлади. Натижада, асфалтбетон қопламасининг таби-
ий тез эскириши натижасида, чуқурлиги 5-10 мм бўлиши мумкин 
бўлган ҳцмалар ҳосил бўлади. Яқин келажакда ўймалар борлиги 
сабабли деформацион чокларнинг барча учдан бир қисми кучайган 
динамик таъсирлар остида бўлиши мумкин деб тахмин қилиш 
мумкин. Бундай ҳолда, кўприк иншоотларига турли деформацион 
чокларнинг ўрнатилиши умуман аҳамиятли эмас, чунки амалиёт 
шуни кўрсатадики, ҳатто деформацион чокларнинг энг бардошли 
ва ишончлиси ҳам автотранспортнинг ўсиб бораётган динамик 
таъсирига дош беролмайди. Ҳисоб-китобларда қабул қилинган 
ҳаракат трафиги зичлиги қийматларининг сезиларли даражада 
ошиб кетиши билан қопламанинг интенсив эскириши ва чўкиши 
ҳосил бўлади. Ушбу муаммо айниқса автомобил йўлларида яққол 
сезилади. Деформацион чоклар атрофидаги асфалтбетон қоплама-
сида юриш чизиқлари бўйлаб ёриқлар ҳосил бўлиши натижасида 
транспорт воситалари ғилдиракларининг чокнинг учига (металл 
чегара) таъсири кўпаяди. Бундай юк эффекти кўприк ёки йўл ўтказ-
гич қатнов қисмига маҳкамланган барча деформацион чокларнинг 
тезда ишдан чиқишига олиб келади (5-расм). Кўприкли иншоотлар 
оралиқ қурилмаларининг ташқи қисмининг ўзгаришига ташқи 
иқлим шароитининг таъсири энг кўп қуруқ ва нам иқлими бўлган 
ҳудудларда сезилади (6-расм).
Гидроизоляция юқори молекуляр бирикмаларга асосланган 
баъзи материаллардан тузилган бўлиб, улар қуёш нурлари ва ҳаро-
ратнинг кескин ўзгариши билан тезроқ ишдан чиқарилади. 

---

875