Тошкент “транспорт ва логистика: республика транспорт-транзит салоҳиятини ривожлантиришда рақамлитехнологиялар”

 
ЛИТЕРАТУРЫ 
 
1.
 
http://uz.infocom.uz/2018/05/04/ozbekistonlik-mutaxassislar-
logistika-sohasidagi-songgi-yangiliklar-bilan-tanishdilar1/.  
2.
https://delovyelyudi.ru/uz/kostyumy/logistika-sushchnost-
zadachi-funkcii-vvedenie-logistika/ 
3.
https://coppershop.ru/uz/interesnoe/kto-takoi-logist-i-kakie-
zadachi-reshaet-logistika-smotret-chto.html 
4.
 
http://Review.uz 
5.
https://xs.uz/uz/post/transport-logistika-sohasida-muhim-
tashabbus 

---

801 
Xamdamova Shoxista Zoxirovna.
(O‘zbekiston, Jizzax shaxri. Islom Karimov – 4.
Jizzax politexnika instituti) 
 
YUKLARNI QAYTA ISHLOVCHI TERMINALLAR VA 
OMBORXONALAR KOMPLEKSLARI MUAMMOLARI. 
Annotasiya. Ushbu maqolada mamlakatimizda yuklarni tashishga 
bo‘lgan talabning doimiy tarzda ortib borishi, ishlab-chiqarish xo‘jalik 
aloqalarining kengayib borishi, hudud iqtisodiyotidagi tarkibiy 
o‘zgarishlar sharoitida, transport kompleksining vazifasi va ahamiyati, 
uning ishi samaradorligi va sifati muammolari dolzarbligi ko‘rsatilib 
o‘tilgan. 
Bugungi kunda Respublikamizda intellektual transport tizimini 
yaratishga katta e’tibor berilmoqda. Hozirda dunyo bo‘ylab avtomobillar 
harakati juda tez sur’atda ko‘paymoqda. Avtomobillarning sezilarli 
darajada ko‘payishi va yo‘l tarmog‘ining cheklangan imkoniyatlari 
tufayli juda ko‘p ziddiyatli vaziyatlar yuzaga keladi va transportning 
harakatchanligi keskin kamayadi [1]. 
Dunyodagi yirik shaharlarning tajribasi shuni ko‘rsatadiki, 
yo‘llarning tirbandligi muammosini faqat magistral yo‘llarni qurish 
bilan hal qilib bo‘lmaydi. Juda ko‘p sonli avtomobillar darhol yo‘lning
yangi qismiga shoshilib o‘tishi, tirbandlikni keltirib chiqaradi. Transport 
oqimini samarali tartibga solish uchun intellektual transport tizimlarini 
joriy qilish kerak. 
Intellektual transport tizimi transport vositasi yoki yo‘l infra-
tuzilmasiga o‘rnatilgan axborot, aloqa va boshqarish texnologiyalaridan 
foydalangan holda transport tarmog‘ini yanada samarali ishlashiga 
yordam beradigan tizimlar to‘plami. Aqlli transport tizimlarining asosi - 
bu yig‘ilgan qayta ishlangan birlashtirilgan va tarqatilishi kerak bo‘lgan 
mа’lumotlardir. Intellektual transport tizimlari kompleksi barcha yo‘l 
harakati qatnashchilari, maxsus xizmatlar va bo‘limlarning o‘zaro 
tа’sirlarini dispetcherlik holati va tezkor muvofiqlashtirish funksiyalarini 
bajarishga qodir. 
Shahar va shahar atrofidagi transportni boshqarish tizimi uchun 
mа’lumot yig‘ish.Yo‘l harakatida intellektual transport tizimini tuzish 
uchun avvalombor trafik holati haqidagi mа’lumotlarni to‘plashni 
tashkil etish talab etiladi. Buning bir usuli - mа’lumotlar to‘g‘ridan-

---

802 
to‘g‘ri foydalanuvchilardan qabul qilinishini tа’minlash. Deyarli har bir 
odamda GPS tizimiga ega smartfon va transport tizimi to‘g‘risida 
zamonaviy mа’lumotlarni uzatishga imkon beradigan boshqa foydali 
sensorlar mavjud. Mа’lumot yig‘ish uchun dastur tuzilishi mumkin. Bu 
yerda foydalanuvchi o‘z marshrutini ko‘rsatgan holda tizimga o‘z 
tezligini, bа’zi uchastkalarda kechikishlarni dengiz sathidan balandlikni 
va boshqa ko‘plab omillardan mа’lumot yig‘ishga yordam beradi va 
ulardan yo‘l harakatini tahlil qilishda foydalanish mumkin [2]. 
Mamlakatimizda yuklarnitashishga bo‘lgan talabning doimiy 
tarzda ortib borishi, ishlab-chiqarish xo‘jalik aloqalarining kengayib 
borishi, hudud iqtisodiyotidagi tarkibiy o‘zgarishlar sharoitida, transport 
kompleksining vazifasi va ahamiyati, uning ishi samaradorligi va sifati 
muammolari dolzarbligi beto‘xtov ortib boraveradi. Hozirgi kunga kelib 
mamlakatning transport kompleksi rivojlanib borayotgan iqtisodiyoti 
yuqori sifatli transport xizmati ko‘rsatishga bo‘lgan talabni to‘liq 
qoniqtirishga, tashkiliy, tarkibiy, texnologik ilmiy-texnik, tijorat-
huquqiy jixatidan takomillashishiga extiyoj sezmoqda.
Mamlakat ishlab-chiqarish kompleksini tarkibiy qayta qurish, 
ishlab-chiqarishni ilmiy-amaliy rivojlanishga yo‘naltirishni tezlashtirish, 
mashinasozlikni ixtisoslashtirish, resurslarni asrab-avaylash bo‘yicha 
olib borilayotgan siyosiy yuklarni tashilish hajmining ortishiga 
barqarorlashtiruvchi tа’sir ko‘rsatadi. Shu bilan bir paytda savdo-tijorat 
faoliyatining rivojlanishi barcha xududlar o‘rtasida transport-iqtisodiy
aloqalarning kengayib borishiga imkoniyat yaratadi, shu jumladan tashqi 
–iqtisodiy yo‘nalishlarda ham yuklarning tashishni takomillashuvi 
transport tugunlari, saralash punktlari, yuk stansiyalari ishlarini yaxshilash, 
omborxonalar port uskunalarini rekanstruksiya qilish, yangi tipdagi 
harakatlanuvchi qismlarni joriy qilish, transport-ekspeditsiya xizmati 
ko‘rsatish bilan mijozlarni yanada kengroq qamrab olish, zamonaviy 
yuqori darajada mexanizatsiyalash terminal komplekslarini yaratish, 
intermodal yuk tashuvni rivojlantirish, tashish jarayonini tashkil etishni 
takomillashtirish va boshqaruvning iqtisodiy uslublarini joriy etish 
zaruriati bilan chambarchas bog‘liq. 
Mijozlarga kafolatlangan transport-ekspeditsiya xizmati ko‘rsatish, 
yuklarni qayta ishlash va yuklarning to‘planishini taminlovchi, hamda 
zarur servis xizmatlari kompleksiga ega bo‘lgan zamonaviy va yuqori 
darajada mexanizatsiyalashgan terminal kompekslarining yo‘qligi, 
shaxarlararo va xalqaro yo‘nalishlarda yuklarni tashish samaradorligini 

---

803 
pasaytiradi, avtotransportning, shu jumladan katta yuk ko‘tarish 
qobiliyatiga ega bo‘lgan avtomobillarning ko‘chalarda, yo‘llarning 
qatnov qismida notashkiliy tarzda turib qolishlariga, yuklarning 
yo‘qolishi va ishdan chiqishiga, kriminogen xolatning kuchayishiga, 
ekologiyaning 
keskin 
yomonlashuviga, 
xarakat 
havfsizligining 
pasayishiga va yo‘l tarmoqlarining yomonlashuviga olib keladi. 
Tadbirkorlikning rivojlanishi va u bilan bog‘liq tarzda xo‘jalik 
aloqalarining keskin kengayishi shaxarlararo va xalqaro yo‘nalishlarda 
yuklarni tashishga bo‘lgan talabning kuchayishiga olib keladi [3].
Yuklarni jo‘natishning jaxon tajribasida qabul qilingan terminal 
texnologiyasiga 
asoslangan 
bir 
maromda 
ishlovchi 
transport-
ekspeditsion xizmat ko‘rsatish tiziming mavjud emasligi, tavarlar 
almashinuvi jarayonini qiyinlashtiradi, transportning harakatlanuvchi 
qismidan foydalanish samaradorligini pasaytiradi, umuman olganda 
barcha xo‘jalik kompleksining rivojlanishiga salbiy tа’sir ko‘rsatadi. 
Katta miqdordagi omborxona maydonlari mavjud bo‘lishiga qaramay, 
chet el importerlarini qoniqtiraoladigan va bojxona rejimida 
ishlayoladigan, tegishli servis xizmatlari ko‘rsata oladigan, yuqori 
darajada 
mexanizatsiyalashgan, 
ko‘p 
funksiyali 
omborxona 
kompleksilari va terminallari yetishmaydi. Shu munosabat bilan keyingi 
paytlarda transport ekspeditsion va bojxona ombor xizmatlari bozor 
intensiv shakllanib bormoqda. Shuning uchun mamlakatimizda yo‘l-
transport va kommunikatsiya infratuzilmasini rivojlantirishi bo‘yicha 
davlat dasturlari qabul qilingan. Dasturlar asosida terminallar, yuk 
tushirilib qayta ortiladigan va omborxona komplekslarini, konteyner 
tizimini elementlarini, transport-taqsimlash infrastrukturasining boshqa 
inshootlarni 
tezlashtirilgan 
tarzda 
yaratish, 
kengaytirish 
va 
rekanstruksiya qilish yotadi.
Dasturda yana quydagi masalalarni hal etish ko‘zda tutilgan: 
Barcha turdagi transportlarning asosiy yo‘nalishlari bo‘yicha yuk 
oqimlaridag imagistraltashuvni terminallashtirish; hudud ichida terminal 
tizimlarini vujudga keltirish; turlicha vazifalarni bajaruvchi barcha 
terminallar va omborxonalarni zamanaviy, yuklarni qayta ishlovchi va 
axborot vositalari bilan tа’minlovchi yuqori samarali tizimni yaratish. 
Shu maqsadda yuk oqimlarini logistik kuzatuvchi yagona terminal 
tizimini yaratish quydagi imkoniyatlarini tа’minlaydi: xududning 
ijtimoiy-iqtisodiy masalalarini yechish, yangi ish joylarini tashkil etish 
va 
investitsiyalarni 
jalb 
etish 
hisobiga 
aholining 
ish 
bilan 

---

804 
tа’minlanganlik darajasini oshirish; iste’molchilarga transport-logistik 
xizmat ko‘rsatishning sifatini oshirish, zamonaviy integratsiyalashgan 
logistik texnologiyalarni joriy etish va hududdagi logistik servisining 
ishlab-chiqarish texnika bazasini rivojlantirish hisobiga xizmat 
ko‘rsatish sifatini jaxon standartlari darajasiga yaqinlashtirish; 
hududdagi moddiy-transport oqimlarini ratsional tartibga solish, 
tashishni optimal marshrutlashtirish, harakatlanuvchi qismini va tashish 
texnologiyalarini jaxon standartlariga mos ravishda ratsional tanlashlar 
hisobiga transportning atrof muhitga zararli tа’sirini kamaytirish; 
malakatimiz hamda chet el transport va logistika firmalar uchun yagona 
normativ-huquqiy bazasini va kafolatlar tizimini vujudga keltirish; 
logistik kordinatsiyalash hamda multimodal va intermodal tashishlarni 
amalga oshirishda transport ishini qo‘llab-quvvatlash hisobiga uning ish 
faoliyatini samaradorligini oshirish; mamlakatimiz va chet el yuk 
tashivchilarini avtoservis va moddiy resurslarning asosiy turlari bilan 
tа’minlovchi samarali tizimni yaratish hisoblanadi. Bu esa xalqaro 
standartlarga 
javob 
beradigan 
transport 
xizmatlari 
bozorini 
shakllantirishga asos bo‘ladi.