Toshkent to‘qimachilik va yengil sanoat instituti “Kimyoviy texnologiya” kafedrasi

Organik moddalar
: 
Pardozlash jarayonilarida SAM bilan bir qatorda 
organik moddalar ham katta ahamiyatga ega. Ulardan intensifikator, katalizator 
sifatida, pardozlash jarayonlarida erituvchi, quyuqlashtiruvchi, appretlovchi 
moddalar vazifasini bajarishda foydalaniladi. 
Organik erituvchilar
: spirtlar (metil, etil, gletsirin), uglevodorod 
aralashmalari (skepidar, atseton, murakkab efirlar butil atsetat);
Mineral yog‘lar 
- vazelin, tronsformator yog„i, yuqori yog„ kislotalar (olen 
yog„i). 
Quyimolekulyar organik moddalar
: etilenglikol, mochevina, tiomochevina, 
salitsil kislota, benzoy kislotata, antraxinon, etilendiamintetrauksus kislota - 

---

89 
komplekson, trilon-B; ludigol; metanitro-benzolsulfonat natriy, leykotrop-V 
disulfokislotaning Sa li tuzi. 
Kompozitsiyalar
:
Talka” preparati
- natriy alkilsulfat + kalgon + Na
2
SiO
3 
+ KMS + Na
2
SO
3
+bevosita oq O - qaynatish jarayonida qo„llanadi, (Rossiya) massaga nisbatan 0,5-
1,5 % miqdorda qo„llaniladi. 
Leonil EV
- (Germaniya) tarkibida 20% organik perekis moddalar va 80% 
ho„llovchi bo„ladi. Oxorsizlantirish va qaynatish jarayonlarida qo„llanadi, massaga 
nisbatan 0,1-0,5 % 
Lufibrol O, lufibrol T 
(Germaniya) tarkibi: organik perekis birikmalardan 
kompleks hosil qiluvchi + kompleks hosil qiluvchi + SAM. Oxorsizlantirish va 
qaynatishda ishlatiladi. Sarfi massaga nisbatan 1-5 % 
Lufibrol KV
tarkibi: qaytaruvchi + kompleks hosil qiluvchi + SAM. 
Oxorsizlantirish va qaynatish sharoitlarini birgalikda olib borishda qo„llanadi. Sarfi 
5-7 %. 
Polimerlar
- bular suvda quyuq qovushqoq kolloid eritmalar hosil qiladi, gul 
bosishda quyuqlashtiruvchi sifatida qo„llanadi: 
Kraxmal - (C
6
H
10
O
5
)
n
;
Dekstrin - (C
6 
H
10 
O
5
)
n
;
Tragant - basarin + arabin kislota;
Na alginat - (C
6
H
7
O
2
(OH)
2
OCH
2
COONa)
n
;
KMS, PV, MS, PAA, KMK. 
Polimerlar
- suvda erimaydigan. Suvli dispersiya (lateks) yoki emulsiya 
ko„rinishda kam yuviladigan pardoz berishda qo„llanadi, bunday pardozda 
matoning mustahkamligi, ishqalanishga bo„lgan chidamliyligi, qattiqligi ortadi. 
Polimer hosil qiluvchi birikmalar
- termoreaktivsmolalarni predkondensatlari 
yakuniy pardoz berishda qo„llaniladi. (kamkirishuvchanlik, eskirishga chidamlilik, 
qattiqlik). 
Glikozin 
- penta va geksametilolmelaminning etilenglikol efirlari 
aralashmasi, rangsiz yoki ozgina ranglangan suyuqlik. 

---

90 
Metazin 
- metilol melaminni metil efirlari. 
Kremniyorganik birikmalar
(silikonlar). Asosiy zanjirida kremniy va azot 
atomlarini tutgan bo„ladi. Gidrofob xossa berish uchun qo„llaniladi, bular bilan 
ishlov berilgan mahsulotlarning ishqalanishga bo„lgan chidamliligi ortadi. Suvda 
eruvchan silikonlar-rang tekislovchi, elektrolit, ishqorsizlantirish vazifalarini 
bajaradi. 
Suvda eruvchan silikonlar. 
 
Suvda erimaydigan silikonlar:
GKJ-94 - (gidrofobiziruyushaya kremneyorganicheskaya jidkost)