Toshkent to‘qimachilik va yengil sanoat instituti “Kimyoviy texnologiya” kafedrasi



Download 2,72 Mb.
Pdf ko'rish
bet21/68
Sana28.02.2022
Hajmi2,72 Mb.
#473881
1   ...   17   18   19   20   21   22   23   24   ...   68
Bog'liq
tolali materiallarni kimyoviy pardozlash texnologiyasi

Qaytaruvchilar ta’siri. 
Qaytaruvchilar ishqoriy muhitda junga ta‟sir qiladi. 
Bunday ta‟sirda tola ko„ndalang kesimi bo„yicha bo„kadi va uzunligi bo„yicha 
kirishadi. 1 % li natriy sulfidi ta‟sirida (65

C) jun parchalanadi va 50 % og„irligini 
yo„qotadi va oltingugurt miqdori kamayadi. Sistin bog„lari uziladi. Qaytaruvchilar 
ta‟sirida 
3
NaHSO
ning 5%-li konsentratsiyasida qaynatilganda 30 % uzunligi 
kamayadi.
Oksidlovchilar ta’siri. 
Oksidlovchilar ham junga ta‟sir etadi va sistin 
bog„larini uzilishiga olib keladi. Yorug„lik ta‟sirida tolaning yuzaki 
cheshuychatosti kamayadi, bo„kishi ortadi. Yorug„lik ta‟sirida sulfit va sulfat 
kislota hosil bo„ladi. O„sish jarayonida ham jun tarkibilagi 14 % oltingugurt
yorug„lik ta‟sirida yo„qoladi. Vodorod peroksidning 3 % - li eritmasida 50


haroratda vaqt ortishi bilan keratindagi barcha elementlar miqdori kisloroddan 
tashqari) kamayadi, lekin ularning nisbati saqlanib qoladi. 
Tabiiy ipak
. Pilladan olinayotgan ip ikkkita yonma-yon turuvchi ipdan va 
ularni o„rab turuvchi yelim - seritsindan tarkib topgan. Seritsindan tozalangan 
fibroin gomogen ip ko„rinishida bo„ladi. Lekin unga kimyoviy va mexanik 
ta‟sirlar ko„rsatishi orqali uzunasiga mayda fibrillarga ajraladi. Pilla ipining 70-75 
% -ini fibroin va 25-30% - ini seritsin tashkil etadi. 


67 
Tabiiy ipakni ipak qurti cheksiz ip ko„rinishda hosil qiladi. Ipak qurti ikkita 
parallel ipni o„zaro seritsin yelimi bilan yelimlangan holda ajratib chiqaradi. Ipak 
qurtidan chiqayotgan ip darhol qattiqlashib qoladi. Pilladan eshilgan ipni uzunligi 
262

52,5 m. Fibroin sterjenlari fibrillardan tashkil topgan (22-rasm). 
22-rasm. Tabiiy ipak tolasining tuzilishi. 
a
-pilladan olingan ip, 
b
-qaynatilgan 
ip. 
Fibroinning birlamchi strukturasi xozirgacha to„liq o„rganilmagan. Tabiiy 
ipakni hosil qiluvchi zanjirlar o„zaro polipeptid, vodorod bog„lari va Vander-
Vaals kuchlari bilan bog„langan. Tolada orientirlangan uchastka 40-60 % ni
tashkil etadi. Ipak qurtidan chiqishga tayyor bo„lib turgan fibroin suvda
eruvchan va orientirlangan emas, shakli bo„yicha globulyar oqsillarga o„xshaydi. 
Tabiiy ipakning 

-formasi ipni ipak qurtidan chiqishida vujudga keladi. Fibroin 
asosan oddiy aminakislotalardan tarkib topgan. 
Tabiy ipak boshqa tabiiy tolalardan (paxta, zig„ir, jun) o„zining hujayra
tuzilishga ega bo„lmaganligi bilan ajralib turadi. Shu jihatdan u o„zining paydo 
bo„lishi bo„yicha sun‟iy va sintetik tolalarga o„xshaydi. 
Pilladan olinayotgan ip ikkkita yonma-yon turuvchi ipdan va ularni o„rab 
turuvchi yelim - seritsindan tarkib topgan. Seritsindan tozalangan fibroin gomogen 
ip ko„rinishida bo„ladi. Lekin unga kimyoviy va mexanik ta‟sirlar ko„rsatishi orqali 
uzunasiga mayda fibrillarga ajraladi. Pilla ipining 70-75 % -ini fibroin va 25-30% 
- ini seritsin tashkil etadi. 


68 
Fibroinning tuzilishi. 
Fibroinning birlamchi strukturasi hozirgacha to„liq 
o„rganilmagan. Tabiiy ipakni hosil qiluvchi zanjirlar o„zaro polipeptid, vodorod 
bog„lari va Vander-Vaals kuchlari bilan bog„langan.
Tolada orientirlangan uchastka 40-60% ni tashkil etadi. Ipak qurtidan 
chiqishga tayyor bo„lib turgan fibroin suvda eruvchan va orientirlangan emas, 
shakli bo„yicha globulyar oqsillarga o„xshaydi. Tabiiy ipakning 

formasi ipni 
ipak qurtidan chiqishida vujudga keladi. Fibroin asosan oddiy
aminokislotalardan tarkib topgan. 
Fibroin xossasi. 
Fibroin spirtda, uglerod sulfid va boshqa organik 
erituvchilarda erimaydi. Suvda erimaydi, lekin suvni o„ziga sorblaydi va bo„kadi. 
Bo„kishi ma‟lum miqdorda bo„ladi, ya‟ni 18

C haroratda ko„ndalang kesimi 16-
18% ga va og„irligi 30-35% ga ortadi. Uzunligi bo„yiga faqat 1,2% ga uzayadi 
xolos. Havodagi namlikni yutib ham tabiiy ipak bo„kadi. Kislota va ayniqsa 
ishqor eritmalarida tabiiy ipak intensiv bo„kadi. Ishqor ta‟sirida bo„kishida
jarayon qaytmas bo„ladi.
Ba‟zi tuzlarning eritmalarida fibroin ma‟lum miqdorda bo„kadi va
qovushqoq eritma hosil qiladi. Fibroin mis - ammiakli eritmada, ishqoriy mis-
glitsirin eritmasida, etilen-diamin eritmasida mis gidrooksidida, ammiak – nikelli 
eritmada, fosfor, sulfat, xlor, chumoli, dixloruksus kislota eritmalarida eriydi. Jun 
keratini bu erituvchilar ta‟siriga chidamli hisoblanadi. Keratin va fibroindagi
bunday farq, fibroinda ko„ndalang bog„larni yo„qligi bilan tushuntiriladi. 

Download 2,72 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   17   18   19   20   21   22   23   24   ...   68




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish