Toshkent tibbiyot akademiyasi huzuridagi harbiy-tibbiyot fakulteti

 
 

---

374 
Xaritada maydonni o„lchash 
Topografik xaritalarda maydon grafik usul bilan aniqlanadi yoki paletka 
va planimetr bilan o„lchanadi. 
Topografik xaritada maydonni grafik usulida aniqlash uchun maydoni 
aniqlayotgan kontur oddiy geometrik shakllarga (uchburchak, to„g„ri 
to„rtburchak, trapetsiya va boshqalarga) bo„linadi. So„ngra har bir geometrik 
shaklning yuzasi shu xaritaning yuza masshtabiga ko„paytirish natijasida 
topiladi. Masalan, rasmda o„tloq tasvirlangan bo„lib, maydonni aniqlash 
maqsadida u turli geometrik shakllar (ikkita trapetsiya va ikkita uchburchak) ga 
bo„lingan. Bu shakllar har birining maydonini alohida-alohida aniqlasak, u holda 
birinchi trapetsiyaning maydoni: 
S
1
=l/2 x1,6 (2,8 sm + 2,0 sm) =3,84 sm
2
birinchi uchburchak maydoni: 
S
2 
=1/2x1,2 sm x2,8 sm = 1,68sm
2
. 
Xuddi shu kabi ikkinchi uchburchak maydoni: 
S
3
=½ x 2,4 sm x 1,6 = 1,92 sm
2
,
ikkinchi trapetsiyaning maydoni esa, 
S
4 
= ½ x 1,4 x (1,5 sm + 1,0 sm) = 1,75 sm
2 
bo„ladi. 
Topografik xaritada maydonni grafik usulida aniqlash 
Shunday qilib, o„tloqning xaritadagi maydoni 
S = S
1 
+ S
2 
+ S
3
+ S
4
= 3,84 + 1,68 + 1,92 + 1,75 = 9,19 sm
2
ga tengdir.Agar 

---

375 
xaritaning mashtabi 1:10000 bo„lsa, xaritadao„lchangan o„tloq (ko„p 
burchak)ning maydoni S = 9,19 x 1 ga = 9,19 ga tengdir. 
Agar xarita masshtabi 1 : 25000 bo„lsa, xaritada o„lchangan o„tloqning maydoni
S = 9,19 x 6,25 ga = 57,44 ga teng bo„ladi.