Toshkent tibbiyot akademiyasi ergashev u. Y. Xirurgik kasalliklar

SUYaK VA BO‘G‘IMLARNING ZAXM KASALLIGI 
Zaxm (syphilis, syn. lues, morbus qallicus) xronik kasallik, kontakt 
infeksiyasi tufayli paydo bo‘ladi. Qo‘zg‘atuvchisi oqish treponema (treponema 
pallidum). U teridagi yoki shilliq pardalardagi shikastlanish orqali organizmga 
kiradi va mahalliy hamda umumiy reaksiyalarni keltirib chiqaradi. Zaxm kamdan-
kam hollarda transfuziya orqali yuqadi. 
Birlamchi zaxm affekti – qattiq yara tashqi jinsiy organlarda ancha engil 
kechadi. U til va yumshoq tanglayda, bodomcha bezlar, yuz, lab, iyak sohasida, sut 
bezlarida, dumba burmalarida, qo‘ltiq osti chuqurchasi, orqa teshikda barmoqlarda 
paydo bo‘ladi. 
Suyak va bo‘g‘imlar ikkilamchi zaxm yoki patologiyaning oxirgi davrlarida 
zararlanadi. Suyaklar asosan shu davrda shikastlanadi. 
Klinik manzarasi.
 
Ikkilamchi zaxmda lyuetik (zaxmli) periostit ko‘proq kalla 
suyagida, katta boldir (ilik) suyagida va qovurg‘alarda paydo bo‘ladi. Tungi 
og‘riqlar kuzatiladi. Bu o‘zgarishlar tug‘ma zaxmda ham kuzatiladi. Ayniqsa katta 
boldir suyagidagi o‘zgarishlar: u deformatsiyaga uchraydi va qilichsimon 
ko‘rinishda bo‘ladi. 
Shu davrda suyaklarda gummalar paydo bo‘ladi. Protsess suyakning o‘ziga 
(ostitis) va ilik sohalariga (osteomyelitis) tarqaladi. Suyak va uning emirilishi yuz 
beradi. Gummalar bilak, boldir, qovurg‘alarda, ko‘krak suyaklarida bo‘ladi. Burun, 
yumshoq tanglay suyaklari butunlay parchalanib ketadi. Qattiq teri bilan qoplangan 
yaralar rivojlanadi. Yara bitishi bilan o‘rnida yulduzsimon katta chandiq hosil 

---

274 
bo‘ladi. Chandiq suyakka yopishib turadi. Tizza, tirsak bo‘g‘imlarida, boldir va 
tovon suyagini biriktiruvchi bo‘g‘imda monoartrit va poliartritlar rivojlanadi. 
Diffrensial diagnozi.
Kasallikni xronik osteomielitdan, xavfli o‘sma 
(sarkoma)dan, suyak silidan ajratish lozim. Sero va likvorologik diagnostika 
(Vasserman va Kanning takomillashgan reaksiyalari) qilinadi. Zaxmga qarshi 
setsifik davo yaxshi natijalar ko‘rsatadi. 
Davosi.
Suyak va bo‘g‘imlarning zaxm kasalligini davolash spetsifik 
xususiyatga ega. Ikkilamchi infeksiya paydo bo‘lgan hollarda jarrohlik yo‘li 
qo‘llaniladi.