203
«kirish darvozalari»
ochiladi. Mikroblar organizmga arzimagan mikrotravmalar
natijasida osongina kirib oladi va to‘qimalararo bo‘shliqqa o‘tib, limfa sistemasi
orqali limfa oqimi bilan to‘qimalarning chuqurroq qatlamlarigacha etib boradi.
Xirurgik infeksiyaning keyingi rivojlanishi va yiringli jarayonning tarqalishi
quyidagilarga bog‘liq:
organizmning immunologik holatiga, mikroblarning
virulentligiga.
Xirurgik infeksiyaning rivojlanishida to‘qimalarning immunobiologik, anatomo-
fiziologik xususiyatlari katta ahamiyatga ega.
O‘tkir yiringli infeksiyaning rivojlanishiga
k
irish darvozalari sohasi
terisidagi trofik o‘zgarishlar (qon quyilishi, nekroz), poliinfeksiya (bir necha xil
mikrofloralarning sinergik), superinfeksiya (virulentligi har-xil bo‘lgan yangi tur
mikroblarning kirishi) olib keladi.
Xirurgik infeksiyaning mahalliy belgilari: qizarish, shish, og‘riq,
temperatura, zararlangan a’zo va to‘qimalar funksiyasining buzilishi.
Bu simptomlarning namoyon bo‘lish darajasi organizmning reaktivligiga
bog‘liq. Yallig‘lanishga javoban organizmning quyidagi raeksiyalari tafovut
qilinadi: giperergik, normergik, anergik.
Giperergik reaksiya
. Bu tur reaksiya uchun yallig‘lanish o‘chog‘ida yiringli
jarayon, shishning keskin rivojlanishi, keskin ifodalangan limfadenit va tomirlar
trombozi xarakterli. Bu jarayonlar ko‘pincha bemorlar umumiy ahvolining
birdaniga yomonlashuvi bilan kechadi va o‘lim bilan tugashi mumkin.
Normergik reaksiya
. Bu xil reaksiyada jarayon biroz sekinroq kechadi, to‘qimalar
reaksiyasi sust ifodalangan (biroz shish), uncha baland bo‘lmagan temperatura va
biroz leykotsitoz. Agarda davolash vaqtida va to‘g‘ri boshlansa, normergik
reaksiya osongina davolanadi.
Anergik reaksiya
. Reaksiyaning bu turi sust ifodalangan
umumiy va mahalliy
simptomlar bilan xarakterlanib, yallig‘lanish chagaralangan va salgina ifodalangan
shish, normal yoki subfebril temperatura bilan kechadi. Organizmning immuniteti
etarli darajada bo‘lsa kasallik osongina shifo topadi va o‘tib ketadi. Agarda
immunitet past bo‘lsa unda jarayon keskin tus oladi.
204
Har bir yallig‘lanish jarayoni organizmning umumiy reaksiyasi bilan kechadi va
quyidagilarga bog‘liq bo‘ladi: mikrofloraning virulentligiga, parchalangan
to‘qimalarning so‘rilish intensivligiga, makroorganizmning reaktivligiga.
Organizmning umumiy reaksiyasi namoyon bo‘ladi:
gektik temperatura, titroq,
bosh og‘rishi, holsizlik,
hushning buzilishi, taxikardiya, jigar va buyrak
faoliyatlarining buzilishi.
Davolash prinsiplari.
Rivojlangan xirurgik infeksiyani davolash organizm
immunobiologik kuchlarini maksimal oshirish bilan, mikroflora rivojlanishi uchun
noqulay sharoitlar yaratish orqali olib boriladi:
Aholining maishiy sanitar-gigienik ahvolini yaxshilash, shu juladan
antibiotiklarni keng ko‘lamda qo‘llash xirurgik infeksiya rivojlanish sonini
kamaytiradi. Vaqt o‘tishi bilan mikroblarning antibiotiklarga chidamli bo‘lgan
yangi shtammlari paydo bo‘lishi
natijasida, xirurgik muolajalarni talab qiluvchi
yiringli kasalliklar ko‘payadi. Oxirgi yillarda xirurgik infeksiya bilan kurashning
yangi usullarini izlash –organizm ximoya kuchlarini o‘rganishga, ularni
kuchaytirish va maqsadga muvofiq ravishda qo‘llashga undaydi va bular bilan esa
klinik immunologiya shug‘ullanadi. Infiltrativ yallig‘lanish bosqichida konservativ
davolaniladi. Davolashda mahaliy va umumiy ta’sir qilish prinsiplari qo‘llaniladi.
Mahalliy davo: tinchlik, antiseptik vositalarni mahalliy qo‘llash, fizioterapevtik
muolajalar, novokainli blokadalar.
Umumiy davolash: yiringnli intoksikatsiya bilan kurashish, organizm himoya
kuchlarini
faollashtirish, mikroorganizmlar virulentligi pasaytirish, hayot uchun
muhim a’zolar faoliyatini yaxshilash, to‘qimalar regenerativ xususiyatlarini
stimullash.
Yiringli intoksikatsiya bilan kurash quyidagilarni o‘z ichiga oladi: yiringni
evakuatsiya qilish, antitoksik xususiyatga ega bo‘lgan vositalarni ishlatish –
fiziologik eritma, 5% li glyukoza, laktosol, gemodez, polivinol, jelatinol, oksigeno
va vitaminoterapiya, jigar va buyrak faoliyatini yaxshilash.
Organizm himoya kuchlarini faollashtirish: yangi konsentratsiyalashgan qon va
eritrotsitar massa quyish, faol immunizatsiya: anatoksin,
maxsus vaksinalar
205
ishlatish, passiv immunizatsiya: stafilokokk anatoksini, antistafilokokk plazmasi
yoki gamma-globulini, spetsifik bakteriofaglar ishlatish.
Antibiotiklar keng ishlatiladi: mahalliy ishlatish, suyak ichiga yuborish, vena
ichiga yuborish, arteriya ichiga yuborish , aortaga yuborish,
traxeya ichiga
yuborish, yuqorida ko‘rsatilgan usullarni kombinatsiyasi.
Enzimoterapiya – mahalliy, ingalyasiya yordamida, parenteral ishlatish.
Operativ davo prinsiplari:
Operatsiya oldi tayyorgarligi
: gigenik vanna, xuqna, operatsiya maydonini
tozalash.
Og‘riqsizlantirish:
mahalliy infiltratsion, o‘tkazuvchi anesteziya;
umumiy anesteziya – vena ichiga, ingalyasion.
Operatsion kesim
keng bo‘lishi kerak, zaruriyat bo‘lganda qo‘shimcha
kontraperturalar qilinishi lozim, yiringli bo‘shliqni ikki bo‘shliqli drenaj naychalar
bilan drenajlash kerak.
Do'stlaringiz bilan baham: 
