Тошкент тиббиёт академияси ҳузуридаги педагог кадрларни қайта тайёрлаш ва уларнинг

Bachadon  (lot.  uterus,  Yunoncha  metro  yoki  hystera)  kichik  Chanoq 

bo‘shlig‗ida,  qovuq  bilan  to‘g‗ri  ichak  o‘rtasida  joylashgan  nokka  o‘xshash  a‘zo 

bo‘lib, unda homila rivojlanadi. Bachadon qizlarda, farzand ko‘rmagan ayollarda 50 

g bo‘ladi . 

B a ch a d o n b o‘ y n i – cervix uteri 152) tanasi (corpus uteri) va tubi (fundus 

uteri)  tafovut  qilinadi.  Bachadon  tanasi  va  tubi  oldinga  qovuq  Yuzasi  bilan  qovuq 

ustida  bir  oz  bukilib,  orqa  Yuzasi  esa  to‘g‗ri  iChakka  Yuzma-Yuz  joylashgan. 

Bachadon  bo‘ynining  bir  qismi  qin  ichiga  –  portio  vaginalis  kirib  turadi.  Shu  yerda 

bachadon teshigi – ostium uteri qinga ochiladi. 

Bachadon devori qalin bo‘lib, uch qavatdan iborat: 

1. I ch k i sh i l l i q q a v a t – endometrium bachadon naylari shilliq pardasining 

davomidir,  bachadon  tanasi  ichida  burmalar  bo‘lmaydi.  Shilliq  qavatda  mayda 

bachadon  bezlari  –  glandulae  uterinae  uchraydi.  Shilliq  qavat  bachadon  bo‘yni 

qismida  yanada  qalinlashib,  bir  necha  burmalarni  hosil  qiladi,  bu  yerda  mayda 

bezlardan tashqari shilliq bezlar (gl. cervicales) ham bo‘ladi. Bachadon shilliq qavati 

balog‗atga yetgan qizlarda va homilasi bo‘lmagan ayollarda har 28 kunda (har oyda) 

hayz ko‘rish munosabati bilan o‘zgarib turadi. 

2. O‘ r t a m u s k u l q a v a t – myometrium silliq muskul tolalaridan iborat va 

uch  qavat  bo‘lib  joylashgan.  Ichki  va  tashqi  muskul  tolalari  bo‘ylama  joylashgan. 

Odatda, muskul qavati qon tomirlarga boy bo‘ladi. 

3. T a sh q i q a v a t  – perimetrium seroz pardadan iborat. Bachadonni old va 

orqa  tomondan  yopib  turadi,  uning  keng  boylami  –  lig.  lata  uteri  ga  aylanib  ketgan 

seroz  pardaning  ikki  varag‗i  orasida  (bachadon  bo‘ynining  ikki  Yonboshida) 

biriktiruvchi to‘qimadan tuzilgan qatlam – parametrium uchraydi. 

Bachadon  tanasining  ichidagi  bo‘shliq  uchburchak  shaklida  bo‘lib,  uning  tepa 

tomondagi ikki Yon burchagiga bachadon naylari ochiladi, pastki burchagi esa bo‘yin 

ichidagi  kanal  –  canalis  cervicis  uteri  orqali  bachadon  tashqi  teshigi  va  qin 

bo‘shlig‗iga  ochiladi.  Bachadonning  tashqi  teshigi  bola  tug‗magan  ayollarda 

Yumaloq, tuqqan ayollarda ko‘ndalangiga cho‘zilgan tirqish holatida bo‘ladi. 

Qorin  parda  bachadonning  oldingi  Yuzasini  qoplaydi,  so‘ngra  orqa  Yuzasidan 

to‘g‗ri  iChakka  o‘tib  ketadi.  Natijada  bachadon  bilan  qovuq  oralig‗ida  chuqurlik  – 

excavatio  vesicouterina  vujudga  keladi.  Xuddi  shunday  chuqurlik  bachadon  bilan 

to‘g‗ri ichak o‘rtasida (excavatio rectouterina) ham bo‘ladi. 

Bachadonni  o‘rab  turgan  qorin  parda  uning  Yon  tomonidan  Chanoq  devoriga 

yo‘naladi. Qorin pardaning ana shu bachadon bilan Chanoq devori oralig‗idagi qismi 

bachadonning keng boylami  – lig. lata uteri deyiladi. Bu boylamning bachadon nayi 

bilan tuxumdon o‘rtasidagi qismida bachadon nayi tutqichi – mesosalpinx bo‘ladi. 

Bachadon  nayining  old  tomonidan  boshlangan  bachadon  Yumaloq  boylami  – 

lig.  teres  uteri  Chov  kanali  orqali  tashqariga  chiqib,  katta  uyatli  lablar  terisida 

tugaydi.  Bachadonning  homiladorlik  davridagi  uzunligi  20  sm,  og‗irligi  1  kg  gacha 

bo‘ladi. 

Qin (lot. vagina, Yunoncha colpos) bachadon bo‘yni bilan tashqi tanosil a‘zolari 

oralig‗ida  joylashgan.  Uzundigi  8  sm  gacha  bo‘lgan  qin  devorining  ichki  shilliq 

---

 

401 

qavatida juda ko‘p ko‘ndalang burmalar ko‘rinadi. Devorning ikkinchi muskul qavati 

tolalari ko‘ndalangiga va uzunasiga yo‘nalgan. Muskul qavat tashqi tomondan fibroz 

parda  bilan  o‘ralgan.  Bachadon  bo‘yni  qinning  tepa  qismi  ichiga  ancha  kirib 

joylashganidan  uning  atrofida  chuqurliklar  paydo  bo‘ladi.  Qin  orqa  devori  (paries 

posterior) ning Yuqori qismi qorin parda bilan o‘raladi, qolgan qismi to‘g‗ri iChakka 

yaqin turadi. Oldingi devor – paries anterior ning ustki qismi qovuqqa, pastki qismi 

siydik  chiqarish  kanaliga  yaqin  turadi.  Qizlarda  qinning  tashqi  teshigi  halqa 

shaklidagi  shilliq  (qizlik)  parda  –  hymen  bilan  bekilib  turadi.  Pardaning  o‘rtasida 

kichkina teshik bo‘ladi.