Toshkent temir yo’l muhandislari instituti Iqtisodiyot fakulteti

Cr +1

Ms =------------- · MB yoki Ms = m · MB

Cr + rr

(Cr +1)/ (Cr + rr) nisbat pul mul’tiplikatori deb yuritilib bir so`mlik pul bazasi xisobiga necha so`mlik pul taklifi yuzaga kelishini ko`rsatadi. Pul mul’tiplikatorini – pul taklifining pul bazasiga nisbati ko`rinishida yozish mumkin:

Ms S+D S/ D + D/ D Cr + 1

m = ------------ = ----------- = ------------------- = --------------

MB C+R S/ D + R / D Cr +rr

Cr mikdori – axolining o`z mablaglarini nakd pullar va depozitlar o`rtasida kanday proportsiyada saklashni tanlashga boglik.

rr = R / D mikdori esa – axolining nafakat Markaziy Bank belgilab bergan majburiy rezerv normasiga, balki tijorat banklari saklab turishni mo`ljallanayotgan ortikcha rezerv mikdoriga xam boglik.

Demak, pul taklifi pul bazasi va pul mul’tiplikatori mikdoriga boglik ekan.Pul mul’tiplikatori pul bazasining bir mikdorga oshishi natijasida pul taklifi kanday o`zgarishini ko`rsatadi.

Markaziy bank pul taklifini avvalambor, pul bazasiga ta`sir etish yo`li bilan tartibga soladi.

Mamlakatda pul mikdori ko`payadi, agar:

-pul bazasi o`ssa;

- majburiy zaxiralash normasi pasytirilsa;

- tijorat banklarining ortikcha rezervlari kamaysa;

-nakd pullarningn depozitlar umumiy summasiga nisbati pasaysa.