Tanglay murtaklari follikulalarining qiyoslanishi 5-6 oyligidan boshlab erta
boshlanadi, tug’ilgandan so’ng organizm follikulalarni shakllanishi uchun stimul
burmalari qalinlashadi, valik shaklini egallaydi, xatto ularning orasida ariqchalari
yaxshi ko’rinishni boshlaydi. Murtakning o’rtacha shakli: 3 oyda so’ng 10x7x4
mm ni 1 yoshdan so’ng 11x8x5 mm ni tashkil etadi. Murtakning to’liq rivojlanishi
shaklida bo’ladi. Shuning uchun halqum murtagining bir ozgina kattalashishi
6
Murtaklarning mikroskopik tuzilishi homilada, yangi tug’ilgan chaqaloqlarda
va ko’krak yoshidagi bolalarda farq qiladi.
Homilada o’rab turuvchi epiteliyning shilliq qavati ko’p qatorli yassi
epiteliydan tashkil topgan. Epiteliy ostida limfoid to’qima ingichka tekislik
shaklida
joylashgan
bo’ladi.Asosan limfoblastlardan, kichik va o’rta
limfostitlardan tashkil topgan bo’ladi. Anchagi yaxshi retikulyar stromani
rivojlanganligini ko’rish mumkin. Qon tomirlar qon bilan to’lganligini ko’rish
mumkin.
Yangi tug’ilgan chaqaloqlarda o’rab turuvchi epiteliy ko’p qatorli stilindrik
shaklda bo’ladi. Cho’ntaklari kam va unchalik chuqur bo’lmaydi. Limfoid hujayra
elementlari kiruvchi kichik va o’rta limfostitlar to’qimada diffuz joylashgan. Ko’p
miqdorda qon tomirlarni va bez hujayralarini ko’rish mumkin.
Tanglay murtaklarining rivojlanishi shilliq qavatning burmalarini hosil
bo’lishi bilan boshlanadi.
Til murtagi til ildizida limfoid to’qimani to’planishi hisobiga rivojlanadi.
Murtak to’qimasi tug’ilganidan so’ng doimiy ta’sirlanish holatida bo’ladi.
6 oylik bolalarda yaxshi rivojlangan chegaralari aniq follikulalarni ko’rish
mumkin. Murtakni o’rab turuvchi epiteliysi ko’p qavatli yassi, ayrim joylarida
ko’p qatorli stilindrik epiteliylarni uchratish mumkin.
6 oydan katta bolalarda epiteliy ostida xar xil kattalikdagi limfoid
follikulalarni va ularda yaxshi rivojlangan “reaktiv markazlar”ni ko’rish mumkin.
Ular asosan ariqcha atrofida joylashgan bo’ladi. Limfoid hujayralar va
biriktiruvchi to’qima stromasida ko’p miqdorda qon tomirlarni ko’rish mumkin.
Tanglay murtaklari 2 yoshga borib to’liq rivojlanib bo’ladi. Erta yoshdagi
bolalarda tanglay murtaklari lakunalari chuqur joylashgan, uchi tor, ko’pincha
kapsulagacha tarqalgan bo’ladi. Lakunalar xar doim xam murtak tubiga
yo’nalmagan bo’ladi, goxida burilib epiteliy ostiga yo’nalishi mumkin. Tor
yo’lakli lakunalarning oxiri kengayib tugaydi. Bu o’z navbatida yallig’lanish
jarayonini rivojlanishi yaxshi sharoit tug’diradi.
7
5 yoshdan katta bolalarda follikulalarning giperplaziyasi kuzatiladi, natijada
atrofdagi limfoid to’qimadan ajralib qoladi.
Nay murtaklari bolalaik davrida yaxshi rivojlanadi.
Bolalarda kattalarga qaragan til ildizidagi limfoid to’qima kam bo’ladi. Til
murtagidagi kriptalar mayda va kam shoxlangandir.
Bolalarda erta davrda prevertebral aponevroz bilan halqum mushaklari
orasida, burunhalqum gumbazidan qizilo’ngach kirish qismi aponevrozlari
orasidagi joyda halqum orta limfa tugunlari joylashgan. Bu limfa tugunlari burun
ortki qismi, burunhalqum va nog’ora bo’shlig’iga regional hisoblanadi. Bularning
yiringlashishi halqum orti absstessini rivojlanishiga sabab bo’lishi mumkin.
Burunhalqumdagi halqum orti bo’shlig’i bog’lam orqali ikki bo’lakka bo’linib
turadi, shuning uchun halqumning yuqori qismidagi halqum orti absstesslari
ko’pincha bir tomonlama bo’ladi.
4-5 yoshdan so’ng u erdagi limfa tugunlar atrofiyaga uchrashni boshlaydi, shu
sababdan bolalarda bu davrdan keyin halqum orti absstessi uchramaydi.
Erta yoshdagi bolalarda limfoid to’qimalar uchun gipertrofiya xos.
Mindalinalarning kattalashishi follikulalarni gipertrofiyasi hamda ularning soni
oshishi bilan tushuntiriladi.
5-7 yoshga kelib murtaklarni eng kattalashgan davri bo’ladi. Bu davrda
bolalar ko’proq infekstion kasalliklar bilan kasallanadi. Bundan tashqari bolalarga
bu davrda emlashlar o’tkaziladi. Bunda limfoid to’qima immunitet ishlab
chiqarishga qaratilgan bo’ladi.
9-10 yoshdan boshlab yoshga xos murtaklar involyustiyasi kuzatiladi.
Do'stlaringiz bilan baham: 
