Toshkent pediatriya tibbiyot instituti

Ko‘ndalang-targ‘il mushakning to‘qimasining taraqqiyoti va 
regeneratsiyasi. 
 
Skelet mushaklari mioblast hujayralarning zich to‘plamlari bo‘lgan 
miotomlardan rivojlanadi. Mioblastlar ko‘payib, atrofdagi mezenximaga 
ko‘cha  boshlaydi  va  bo‘lgusi  mushak  guruhlarining  kurtaklari 
joylashadigan  yerlarda  to‘plana  boradi.  Mioblastlar  yadrolarning  jadal 
bo‘linishi  natijasida  yirik  ko‘p  yadroli  tuzilmalar  —  miosimplastlarga 
aylanadi. 
Keyinchalik 
ularda 
miofibrillalar 
paydo 
bo‘lib, 
miosimplastning periferiyasida joylashadi.  
Simplastlarning  -  markazida  sarkoplazma  va  qator  tuzilgan 
yadrolar  yotadi.  Taraqqiyotning  bu  davrida  ularni  mushak  naychalari 
deb  yuritiladi.  Keyinchalik  moofibrillalarning  soni  ko‘payadi,  yadrolar 
periferiyaga so‘riladi va shu yo‘sinda ko‘ndalang-targ‘il mushak tolalari 
shakllanadi.  

---

 
95 
Ko‘ndalang-targ‘il mushak to‘qimasi jarohatlangandan keyin qulay 
sharoitlarda  tiklanish  xususuyatiga  ega  bo‘ladi.  Reporativ  tiklanish 
vaqtida  mushak  tolalarida  ko‘p  miqdorda  differensiallashmagan 
mioblastlar  hosil  bo‘ladi.  Ba'zi  mualliflarning  fikricha,  mioblastlar 
jarohatlangan  mushakning  yadro  va  sitoplazma  saqlaydigan  bir 
bo‘lagidir.  Mushak  to‘qimasida  sarkolemmaning  bazal  qavati  va  asl 
plazmolemmasi  orasida  yo‘ldosh  hujayralarning  topilishi  mioblastlar 
yo‘ldosh xujayralaridan hosil bo‘ladi, degan fikrga olib keldi (Studitskiy 
A.N.). Xuddi normal gistogenezda bo‘lgani kabi mioblastlardan mushak 
tolalari  taraqqiy  etadi.  Qayta  tiklanishda  ham  taraqqiyotning  uch  fazasi 
kuzatilishi mumkin: 1) mioblastlar fazasi,  
                               2) mushak naychalari fazasi,  
                               3) mushak tolalarining shakllanish fazasi.  
 Qulay  sharoitlar  bo‘lmaganda  mushak  to‘qimasining  regeneratsiyasi 
to‘liq  nihoyasiga  yetmaydi  va  shikastlanishda  hosil  bo‘lgan  nuqson 
biriktiruvchi  to‘qima  chandig‘i  bilan  almashinadi.  Postnatal  o‘sish 
davrida  mushak  tolalari  uzunlashadi  va  yo‘g‘onlashadi.  Ularning 
kattaligi  shu  mushaklar  bajarayotggai  ishga  bog‘liq.  Tug‘ilishning 
birinchi  yillaridan  so‘ng  mushak  to‘qimasining  o‘sishi  faqatgina 
tolalarining  yo‘g‘onlashishi  (gipertrofiya)  bilan  bog‘liq  bo‘lib,  mushak 
tolalarining  ko‘payishi  —  giperplaziya  (yunoncha  "plasis"  —  hosil 
bo‘lishi) bilan bog‘liq emas.  
 
 
 
(27-rasm)  
 
 

---

 
96