Toshkent pediatriya tibbiyot instituti

O‘zbekiston Respublikasi Oliy va O‘rta maxsus ta'lim vazirligi. 
Ro‘yxatga olish raqami 234-57 
 

---

 
3 
Kirish 
Ilm-fanning boshqa yo‘nalishlar bilan bir qatorda jadal rivojlanishi, 
uni yanada chuqurroq o‘rganishni taqozo etmoqda. Shu qatori sitologiya 
fanida  umumiy  sitologiya  bilan  bir  qatorda  xususiy  sitologiyani 
o‘rganish  tabiiy  fanlarni  va  shu  qatori  tibbiyot  fanlarini  o‘rganishda 
asosiy masala bo‘lib qolmoqda. Ammo adabiyotlarda maxsus vazifalarni 
bajaruvchi  xujayralar  aloxida  bo‘lim  qilib  ajratilmagan,  shuning  uchun 
ularni o‘rganish uchun o‘quvchi turli bo‘limlardan izlab topishga to‘g‘ri 
keladi, bu esa o‘quvchiga bir muncha qiyinchiliklar tug‘diradi. Shularni 
inobatga olib bo‘lajak shifokorlarga qulaylik tug‘dirish maqsadida ushbu 
qo‘llanmani  yozishga  to‘g‘ri  kelib,  bu  qo‘llanmada  umumiy  sitologiya 
bilan  bir  qatorda  organizmda  maxsus  vazifalarni  bajaruvchi  xujayralar, 
ya’ni  so‘ruvchi,  sekretor,  transport,  qisqaruvchi,  impuls  xosil  qiluvchi, 
impuls  o‘tkazuvchi  xujayralar  va  immun  himoya  vazifasini  o‘tovchi 
xujayralarni  morfologik  tuzilishi,  ularni  o‘ziga  xos  xususiyatlarini 
yoritib berilgan. Morfologiya bilan shug‘illanuvchi rezident va bo‘lajak 
shifokorlar  uchun  umumiy  hamda  maxsus  vazifani  bajaruvchi 
xujayralarni  gistologik  tuzilishini,  unda  kechadigan  fizologik  hamda 
biokimyoviy jarayonlarni aniq bilishi, bola organizmida kechadigan shu 
jarayonlarni  mo‘tadil  kechishini  taminlashda  asosiy  omillardan  biri 
bo‘lib  xizmat  qiladi,  chunki  organizmdagi  har  bir  o‘zgarish  sababini 
xujayradan  qidirish  lozim.  Shunday  qilib,  gistologiya  fani  hayotiy 
jarayonlarning  struktur  asoslarini  xujayra  darajasida  o‘rganib,  ularni 
tuzilishini  o‘rganish  orqali  funksionallikka,  o‘zaro  bog‘lanishga  va 
pirovard  natijada  tizimli  tahlilga,  struktur  funksional  qonuniyatlariga 
chiqadi.  Shu  bilan  hozirgi  zamonda  gistologiya  fani  (sitologiya  fani 
bilan birga) zamonaviy tibbiyot va biologik fanlarning nazariy va amaliy 
masalalarini yechishda rol o‘ynaydi.  
 Sitologiya-gistologiya fanini bir bo‘limi hisoblanib shu bois sitologiyani 
o‘rganish gistologiya fani bilan chambarchas bog‘liq. 
Gistologiya fani  hamma tibbiy biologik fanlarga to‘g‘ridan-to‘g‘ri 
aloqasi bo‘lgani uchun ham bu zaminiy fandir.  
 
Gistologiya  “gistos”-  to‘qima,  “logus”  -  fan  so‘zlaridan  olingan. 
Bu  atamani  XIX  asrda  fransuz  olimi  K.Mayer  fanga  kiritgan.  Hozirgi 
kunda  bu  fan  xujayra,  to‘qima  va  a'zolarning  gistologik  tuzilishini, 
vazifalarini va rivojlanish qonuniyatlarini o‘rganuvchi fan hisoblanadi.  
 
Gistologiya  fani  sitologiya  (xujayra  haqidagi  fan),  embriologiya 
(homila  haqidagi  fan)  fanlarini  birlashtiradi  va  gistologiya  nomi  bilan 
ataladi.  Lekin  bu  fanlarning  har  biri  yana  umumiy  va  xususiy  fanlarga 
bo‘linadi.  

---

 
4 
Umumiy  sitologiya  xujayralarni  tuzilishi,  vazifalari,  taraqqiyoti 
haqidagi  umumiy  qonunyatlarini  o‘rgansa,  xususiy  sitologiya  maxsus 
tuzilishga ega xujayralar haqida tushuncha beradi.