Toshkent pediatriya tibbiyot instituti

Ko‘ndalang-targ‘il  mushaklar.  Ular  ham  o‘z  navbatida  tana  va 
yurak  mushaklariga  bo‘linadi.  Yurak  mushaklari  kardiomiotsitlar 
deyiladi  va  ular  hujayraviy  tuzilishga  ega.  Tana  skelet  mushaklari 
nohujayraviy  simplast  tuzilishiga  ega.  Biz  bu  guruh  vakili  sifatida 
kardiomiotsitlar tuzilishini ko‘rib chiqamiz.  
Kardiomiotsitlar  yurakninng  miokard  qavatini  hosil  qiladi  va  ular 
3 xil bo‘ladi:  
1. 
Tipik qisqaruvchi kardiomiotsitlar.  
2. 
Atipik yoki impuls o‘tkazuvchi kardiomiotsitlar. 
3. 
Sekretor kardiomiotsitlar.  
Tipik  qisqaruvchi  kardiomiotsitlar  ko‘ndalang  targ‘illikka  ega. 
Kardiomiotsitlar cho‘zinchoq, silindr shaklda bo‘lib, yon va oxirgi ikki 
tomonidan  bir-biri  bilan  zich  birikkan.    Zich  birikish  joylarida  oraliq 
disklar  hosil  qiladi.  Oraliq  disklarda  hujayralararo  birikishlardagi 
neksuslar,  desmosomalar,  interdigitatsiyalar  uchraydi.  Yon  yuzalarida 

---

 
85 
esa, yon anastomozlar uchraydi. Bunday birikishlarning mohiyati shuki, 
bir  hujayradagi  impuls  juda  tezlik  bilan  ikkinchisiga  o‘tadi.  (38-rasm) 
Oraliq  disk  –bu  2ta  kardiomiotsitning  xujayra  qobig‘ining  birikishidan 
hosil bo’lgan tuzilmadir. Bu yerda ishqoriy fosfotazani ko‘plab bo‘lishi 
uni  moddalar  almashinuvida  ham  aktiv  ishtirok  etishidan  daloloat 
beradi.  
        Miofibrillalar  ko‘ndalang-targ‘il  mushaklarida  to‘q  bo‘yalgan  A- 
anizatrop  chiziq  diskni  va  och  bo‘yalgan  I-izotrop  chiziq    diskini  hosil 
qiladi. A disk aktin-miozin oqsilidan, I-disk aktin oqsilidan iborat.  
Bu disklardagi iplarning uchlari maxsus ko‘prik orqali birikkan. Har bir 
diskning  o‘rtasida  alohida  oqsil  bo‘lib,  ular  chiziqlar  hosil  qiladi.  Bu 
chiziqlar A diskda mezofragma  (M), I – diskda telofragma yoki (Z-zet) 
chizig‘i  deyiladi.  Miofibrillalarning  2  ta  zet  tchizig‘i  o‘rtasidagi  qismi 
sarkomer deyiladi. Sarkomer ikkita yarim  I disk va bitta to‘la A diskdan 
iborat.