|
Jismoniy sifatlardan c haqqonlik, epchillik, kuchlilik, chidamlilik, qo’rqmaslik, ko’z bilan mo’ljalga olish sabr-taqot kabilarni tarbiyalaydi, mashqlarni oddiydan murakkablashtirib rang-baranglashtirib yangi harakat malaka konikmalarini o’rgatadi. Mashqlarni bajarish jarayonida bolalarni hamjihatlikka, do’stlik o’rtoqlik o’zaro hurmat va yordam hissi tarbiyalanadi.
Emaklab va tirmashib chiqishning turlari.
to’rt oyoqlab qiya tekkislikda skameyka ustiga chiqish.
.chambaraklar darvozachalardan emaklab o’tish.
Oradan suqilib o’tish.
hodada emaklash.
gimnastika narvonchasiga chiqish.
Arqon orqali narvonlar langar cho’pga tirmashib chiqish va boshqalar. Bu mashqlarni bajarib bo’lgach koptokni yuqoriga irg’itish va tutib olish, balandga ilingan o’yinchoqqa sakrab tegish mashqlar zarur, bola 8-9 oyligida emaklash harakatini egallaydi.
Bu mashqlarni sekin asta oddiydan murakkablashtirib dastur asosida beradi. Bu mashqlar barcha yosh guruppalarda tarbiyachining bevosita kuzatuvi ostida o’tishi lozim. Katta yoshli bolalar uchun langar cho’p bilan va arqonga tirmashish maqul. Bu siklik harakat hisoblanadi.
Dastlab bola arqonga (langarcho’pga )yopiladi yaqin turib ko’tarilgan qo’llari bilan arqonni ushlaydi so’ngra qo’llarida osilib tizzalarida bukulgan oyoqlarini yuqoriga tortadi va oyoq kaftlari bilan arqonga(langarcho’pga)tayanadi. Shundan keyin bola oyoqlarini rostlaydi, gavda yuqoriga ko’tariladi qo’llar esa tirsaklaridan bukiladi.
Faqat shundan keyingina qo’llarni navbati bilan bosh uzra harakatlantirilgan holda arqondan (langarcho’p) yuqoriga ko’tariladi.Shu bilan tirmashib chiqish sikli yakunlanadi. Xarakatlarning bu tartibdagi izchilligi tushishda saqlanmaydi(ishqalanish tufayli bolaning qo’l va oyoqlari yaralanishi mumkin).
Bola 8-9 oyligida egallaydigan to’rt oyoqlab emaklashda tirmashishda bo’lgani kabi orqa, qorin devori, oyoq va qo’llar muskullari mustahkamlanadi. Bundan tashqari emaklashda oyoq, qo’lga tayanish tufayli umurtqaga tushadigan og’irlik kamayadi, bu bolaning o’sish davri uchun juda muhimdir. Bunday mashqlar to’g’ri qad-qomadning shakllanishiga yordam beradi.
Tirmashish bola hayotining ikkinchi yilida shakllanadi. Tirmashish harakatlari tobora stikllilik kasb etadi, qo’l va oyoq harakatlarining amplitudasi va harakati aniqlashadi. Dastlab bu ko’rish analizatori, keyinchalik kinestetik analizatorlar bilan idora qilinadi.
Yonma-yon qadam qo’yish avval aralash, so’ng esa navbatma-navbat tashlanadiganqadam bilan almashinadi. Hatto qiya narvonga tirmashishga o’rgatishda almashinadigan qadamni ikki yoshli bolalarning faqat 20 %ida, 3 yoshlilarning 40 %ida shakllantirishga erishilgan, holos.
3.Sakrash va tirmashib chiqish mashqlariga o’rgatish uslubi.
Katta va tayyorlov guruhlarining bolalari tizimli o’rgatib borilganda qo’shimcha topshiriqlarni bajargan holda tez va ritmik tarzda tirmashib chiqa oladilar. Bu mashqlar barcha yosh guruhlarida tarbiyachining bevosita kuzatuvi ostida o’tishi lozim.
Maktabgacha yoshdagi katta bolalar uchun emaklash bo’yicha mashq qilishning foydasi kichik bolalar uchun mashq qilishga qaraganda kam emas. Bu ayniqsa qo’llar kuchini, yelkani va gavdani rivojlantirishda ancha qulaydir. Bolalar bajonu dil emaklaydilar va polda, skameykada, narvonda va boshqa jihozlarda bajariladigan harakatlarni o’zlashtirib oladilar.
Emaklash va emaklab o’tish mashqlari ko’pincha boshqa harakatlar bilan birgalikda bajariladi. Masalan, bolalarga parallel holda qo’yilgan skameykadan emaklab o’tish, tik turish, aylanish va skameykalardan hatlab o’tish, orqaga qaytish yoki ikki yog’och tortib qo’yilgan arqon tagidan emaklab o’tish, tik turish, yugurib kelib xuddi shu arqon ustidan sakrab o’tish taklif qilinadi.
Gimnastika skameykasi bo’ylab emaklaganda bolalar skameyka chetini ushlab harakat qiladilar. Qiya qilib qo’yilgan taxta ustidan harakat qilganda bolalar unga faqat emaklab chiqish bilan kifoyalanib qolmasdan, undan yana emaklab qaytib tushishlari kerak.
Katta guruhda tikka qo’yilgan narvon, minbarcha, gimnastika devoriga chirmashib chiqish uchun ko’proq vaqt ajratiladi. Hamma bolalar devorning tepasigacha chiqishni, ko’tarilish vaqtida bir tomondagi narvonning zinapoyasidan ikkinchi tomoniga juftlama qadam tashlab (4-6 va undan balandroq zinapoyalarda) o’tishni bilishlari kerak.
7 yoshga qadam qo’ygan bolalar emaklashning yangi metodlarini o’rganmaydilar. Ular o’zlariga avvaldan tanish bo’lgan harakatlarni bajarib mashq qiladilar. Faqat ularni bajarish uchun ancha murakkabroq shart-sharoitlar yaratiladi
Tayyorlov guruhida gimnastika devorchasining yuqori qismigacha chiqib, uning narigi tomoniga oshib o’tishni ham o’rganadilar. Emaklash va tirmashib chiqish malakasi harakatli o’yinlarda takomillashtiriladi. Har kungi tirmashib chiqish mashqlari bolada zarur hayotiy ko’nikma hosil qiladi va harakatlar koordinastiyasini tarbiyalaydi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
