Toshkent moliyainstituti n. Atayeva, F. Rasulova, M. Salayeva, S. Hasanov

692

---

rgangan  kishi  AQSH,  Fransiya,  Germaniya  ta ’lim  tizimlaridagi 

barcha yaxshi va ibratli jihatlami yaponlar ijodiy o ‘zlashtirganliklariga 

guvoh  bladi.  Shming  uchun  bo‘lsa  kerak,  Yaponiya  rta 

maktablarining saviyasi AQSH o ‘rta  maktablari saviyasida  birmuncha 

yuqori turadi.

Oliy ta’lim  j

Oliy  ta’lim  sirasiga  Yaponiyada  universitetlamigina  kiritish 

mumkin.  Universitetlarga  katta  o‘rta  maktablar  yoki  12  yillik  oddiy 

dasturda  faoliyat  ko‘rsatuvchi  maktablaming  bitiruvchilari  qabul 

qilinadilar.

Ma’lumotlarga  ko‘ra,  bu  mamlakatda  460  ta  universitet  bo‘lib, 

ulardan 95 tasi davlat tasamifida, 34 tasi munisipal,  331  tasi xususiydir. 

Ularda  1  million  843  ming talaba tahsil  oladi.  Talabalaming 77,4  foizi 

yigitlar,  22,6  foizi  qizlardir.  Aspirapturalarda  tahsil  olayotgan 

aspirantlaming  bor-yo‘g‘i  12,9  foizi  ayollar  bo‘lib,  ular  asosan 

gumanitar  fanlar,  san’at,  maorif va  dorishunoslik  sohasida  izlanishlar 

olib boradilar.

Kichik kollejlarda esa ahvol  buning tamoman aksi bo‘lib,  bu yerda 

erkaklar  10,1  foizni, ayollar 89,9 foizni tashkil etadi.  Umuman olganda, 

qishloq xo‘jaligi va muhandislikdan tashqari barcha fakultetlarda ayollar 

ham ta’lim oladilar.

Universitetlar  o‘zining  texnik  jihozlanishi, 

bekamu ko‘stligiga qarab ikki toifaga bo‘l 

har bir o‘qituvchiga 8 nafar talaba, 2-toifadagi universitetda esa 20 nafar 

talaba  to‘g‘ri  keladi.  1-toifa  universitetlari  har  jihatdan  2-toifa 

universitetlaridan ustun turadi.

Kafedralar  tarkibiga  asosan  professsor,  dosent  va  o‘qituvchilar 

kiradi.  Kafedra  4  nafar  yuqori  kurs  talabasini  bakalavr  dasturida,  4 

nafarini  magistr  va  3  nafarini  doktorantura  dasturida  tayyorlashga 

mas’uldir.  Kafedralarda  shu  yo‘sinda bmktirilgan talabalar xuddi  ilmiy 

tekshirish guruhlaridagidek faoliyat ko‘rsatadilar.

Yapon universitetlariga kirish uchun  ikki  muhim bosqichdan o‘tish

moddiy  bazasining 

inadi.  1-toifadagi universitetda

lozim.  Birinchi  bosqich  abiturientlamin]

ular yapon, eski yapon tili, matematika, fizika, kimyo, jamiyatshunoslik, 

tarix  va  boshqa  fanlar bo‘yicha test  sinpvlaridan  o‘tadilar.  Test  sinovi 

natijalariga ko‘ra, ular qaysi universitetga munosibligi belgilab chiqiladi. 

Eng  yuqori  natijalarga  erishgan  abiturientlar  Tokio  universiteti,  Kioto,

turar joyida amalga  oshirilib,

693

---

Osako,  Sapporo  universitetlariga qabul  imtihonlari  topshirishlari  uchun 

yo‘llanmalar beriladi.

Xususiy  universitetlar  esa,  qabul  imtihonlarini  mustaqil  ravishda 

oladilar.  Kirish  imtihonlari  suhbat  tarzida  o‘tkazilib,  unda  ko‘rsatilgan 

fanlami  bilishdan  tashqari  tez  fikrlash,  topqirlik,  zukkolik  mahoratlari 

ham sinab ko‘riladi.

Bir  qator  xususiy  dorilfununlar  o‘z  tarkibida  maktabgacha  tarbiya 

muassasalariga  ham  ega.  Bunda  tarbiyalanuvchilar  ta’limning  barcha 

bosqichlarini  shu  universitetning  o‘zida  o‘taydilar,  pirovard  natijada 

kirish imtihonisiz universitetga qabul qilinadilar.

Universitetlarda  tahsil  olayotgan  talabalar  rtasida  kasb  nisbati 

quyidagicha:

Jamiyatshmoslik fanlari 40foiz;

Texnika fanlari 20 foiz;

Gumanitar fanlari 1-4 foiz;

Pedagogika fanlari 8 foiz;

Qishloq x o ‘jaligi,  tibbiyot,  tabiiy fanlar 3 foiz;

San 'at,  ro ‘zg ‘orshunoslik 2 foiz.

Universitetdan  talabalami haydab yuborish mumkin emas.  Chunki, 

birinchidan,  yuqori  malakali  mutaxassislaming  imtihonidan  o‘tgan 

talabalar  o‘qib  keta  oladilar,  ikkinchidan,  talabalar  dorilfununlarda 

o‘qiganliklari  uchun  katta  miqdorda  pul  tulaydilar.  Universitetlarda  4 

yillik  o‘qish  ayrim  talabalar  uchun  5,  hatto  6  yilgacha  cho‘zilishi 

mumkin.

Yapon  universitetlarida  talabalar  o‘quv  jarayonida  140-150  sinov 

birligi  topshiradilar.  Ularda  baho  mezoni  -   «a’lo»,  «yaxshi», 

«qoniqarli»,  «qoniqarsiz».  Yapon  universitetlari  asosan yuqori  malakali 

mutaxassislar  tayyorlaydi.  Shunga  qaramay,  Yaponiyada  «Universitet 

kishini  bilim  va  kasbga  ynaltiradi  xolos,  uni  takomillashtirish, 

m o‘kammallashtirish kishining o ‘ziga bog‘liq» deb hisoblaydilar.