Toshkent moliyainstituti n. Atayeva, F. Rasulova, M. Salayeva, S. Hasanov


 Pedagogika tarixidan xrestomatiya. -T .: « 0 ‘qituvchi»,  1993,8-12-betlar



Download 20,47 Mb.
Pdf ko'rish
bet43/679
Sana31.12.2021
Hajmi20,47 Mb.
#271115
1   ...   39   40   41   42   43   44   45   46   ...   679
Bog'liq
umumiy pedagogika

1 Pedagogika tarixidan xrestomatiya. -T .: « 0 ‘qituvchi»,  1993,8-12-betlar.

76


zamonasida  o‘qib,  xat-savodli  boiib  yetishgan  yoshlami  o‘z  davri 

nuqtayi  nazaridan  har  tomonlama  kamolotga  erishgan  kishilar  sifatida 

tasvirlanishidir.

Garchi o6zbek xalqi og6zaki  ijodida maktab va madrasalar taiimini 

aqliy  tarbiyaning  asosi  boiishligi  darajasidagi  roli  ko6rsatilmasa  ham, 

shogirdlari qandaydir ilmi hikmat yaratuvchilar boiib etishmasalar ham, 

maktab  taiimi  orqali  aqlli,  idrokli,  fahm-farosatli,  tadbirkor  kishilar 

boiib yetishganliklari aniqlik bilan talqin qilinadi.

0 6qimishli  boiib  yetishgan  kishilar  dunyoviy  masalalar yuzasidan 

boiadigan  munozaralarda  yengib  chiqadilar,  muammo  jumboqlami 

yechadilar,  turli  tilsimotlaming  sirini  tez  anglaydilar  va  ular  bilan 

muomala  qilish  yoiini  tez  belgilay  oladilar.  G6ayri  tabiiy  kuchlar  -  

devlar,  ajdarholar  va  sehrgarlaming  humjiga  qarshi  kurash  yoiini 

biladilar va h.k.

Shu  bilan  birga,  maktab  va  madrasa  taiimini  ko‘rgan  asar 

qahramonlari  zamonasining  har  tomonlama  eng  yetuk  kishisi  sifatida 

jismoniy  jihatdan  sogiom,  baquwat,  chidamli,  qo‘rqmas  va  botir. 

Estetik  did va zavqi  baland  axloqiy  pok-xalqparvar,  adolatli,  kamtar va 

saxovatli kishilar sifatida gavdalanadilar. Biroq o4sha davrda umumiylik 

kasb qilgan maktab va madrasalarda bolalami qay yo4sinda qitish, qay 

darajada ilm berish domlalaming shaxsiy ishi va mudarrislik mahoratiga 

bogiiq  boiganligini  ko6ramiz.  Maktab  va  madrasa  taiimining 

mazmuni,  hatto  xat-savod  rgatish  ham,  taiimning  tashkiliy  shakli 

hamda o6qitish usullarida ham mutlaqo  birlik yo6q  edi.  Har bir maktab 

domlasi, madarrisi qurbi yetgan bilimi darajasida ish ko6rardi.

Shuningdek,  zamonasida  yuksak  tayyorgarlik  va  pedagogik 

pahoratga ega boigan, maiumotli, o6z kasbini sevgan, bolalar taqdirini 

va  kelajagini  o6ylaydigan,  xalq  hurmatiga  sazovor  boigan  ustoz-u 

domlalaming  xizmatlari  xalq  og6zaki  ijodida  yuksak  baholanadi. 

Masalan,  «Erali  va  Sherali»  dostonida  Erali  bilan  Sheralining  onasi 

bolalarini maktabga olib kelib, domlaga o6qitishga topshirarkan: 

0 ‘qiniagan oxir b o ia r har, sayoq,

0 6qimagan kishi baayni tayoq.

Domtajon, ilmingdan sadag‘a,

Yaxshilab o‘qiting endi bedroq.

0 ‘qiting xo‘p burro boisin tillari,

Qalamga yarasin nozik qoilari.

Otlanganda ochiq boisin yo‘!lari,



77


Bu ikkisi Qoraxonnmg ullari1 -  deydi.

M aium  vaqtdan  so6ng  Qorxona  podshoh  maktabga  kelib,  Erali 

bilan  Sheralini  chaqirib,  kitob  o‘qitib  ko‘radi.  Bolalari  otasiga  kitobni 

qoyil  qilib  o‘qib  berishadi.  Bundan  mamnun  boigan  podshoh: 

«Barakalla,  ustozingga  rahmat!  — deb  ustoziga  ko‘p  vazifa  va  haqi 

beradi2«.  Shuningdek,  Qoraxonning  bolalari  ham  o‘z  ustozlaridan 

minnatdorchiligini quyidagicha izhor qiladilar:

Bulg‘or elda mast bo‘p yurgan to(ramiz9 

O im asak olamda davron suramiz.

H arf 6‘rgatgan biliming otadan ziyod,

Ruxsat bering, bizlar sozga boramiz.

Ko‘p ilmni siz bizlarga bildirgan,

Siz miyani ilm bilan to4ldirgan,

Xursand qilib doim bizni kuldirgan,

Ustoz javob bering sozga borayin.

Boshimizdan o‘tgan qish bilan yozdir,

Ota-enamizdan ulug‘ onlayman sizdi3.

Koiinadiki,  xalq  va  xalq  donishmandlari  ana  shunday  domla  va 

mudarrislarga  va  ulaming  pedagogik  mahoratiga  katta  umid 

bogiaganlar.  0 ‘zbek xalq og‘zaki  ijodi  tahlili  bolalaming  savodxon va 

ilmli  boiib  yetishishlari  faqat  maktab  domlasi  yoki  madrasa 

mudarrislariga bogiiq boimay, balki o‘quvchi-talabalaming o4ziga ham 

bogiiq ekanligini ko‘rsatuvchi muhim didaktik ahamiyatga ega boigan 

materiallar  ham  uchraydi.  Masalan,  «Davlatmirza»  ertagida:  «Qadim 

zamonda bir qambag6al bor ekan, uning bir o‘g ii boiib, oti Davlatmirza 

ekan.  Davlatmirza  yetti  yoshga  kirganda  uni  shu  yurtning  eng  katta 

mullosiga  shogird  qilib  beribdilar.  Bola  juda  aqlli,  zehnli,  ziyrak 

chiqibdi,  cliidam  bilan  o6qibdi.  0 ‘n  yoshida  domla  bilan  masala 

aytishadigan  bo6libdi. 

So6ng  ikki  yoshga  kirganda  u  bilan 

bahslashadigan bironta ham odam qolmabdi4«, deyiladi.

0 6zbek xalq pedagogikasida:

«Bilmaganni so‘rab o‘rgangan olim,


Download 20,47 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   39   40   41   42   43   44   45   46   ...   679




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish