Toshkent moliyainstituti n. Atayeva, F. Rasulova, M. Salayeva, S. Hasanov


chunki «istalgan narsaga mehnat sarflash orqali erishiladi»,  deydi u



Download 20,47 Mb.
Pdf ko'rish
bet165/679
Sana31.12.2021
Hajmi20,47 Mb.
#271115
1   ...   161   162   163   164   165   166   167   168   ...   679
Bog'liq
umumiy pedagogika

chunki «istalgan narsaga mehnat sarflash orqali erishiladi»,  deydi u.

Shuningdek,  Beruniy  mehnat  va  kasb-hunar  yoshlar  tomonidan 

erkin, ya’ni  ixtiyoriy  ravishda qobiliyatiga yarasha tanlanishi zarurligini 

ta’kidlaydi. Chunki erkin ijodiy mehnat va zocr qiziqish orqali tanlangan 

kasb-hunar  foydali  boiish  bilan  birga,  kasbni  takomillashtiradi,  hunar 

sohibini  ulugiikka  koiaradi.  Majburiy  melinat  va  ixlossiz  egallangan 

kasb-hunar esa samarasiz boiadi, deydi.

Demak,  Bemniy  halol  mehnat  va  kasb-hunar  egallashi  tufayli 

yoshlaming  aql-zakovati,  qobiliyati,  kuch-qudrati  oshib  borishiga 

ishonadi.  Bu  bilan  u  mehnatsevarlik,  o‘z  kasbini  ardoqlashdek 

fazilatlami g6oyatda qadrlaydi.

Beruniyning  ma’rifiy-pedagogik  qarashlarini  o4rganish  shuni 

kocrsatib  turibdiki,  har  holda,  u  psixologiya,  ya’ni  ruhshunoslik 

masalalarini ham yaxshi bilgan. Uning psixologik g‘oyalarini falsafly va 

ma’ rifiy-pedagogik qarashlarining negizida krib chiqmoq zarur.  Faqat 

ana  shu  negizdagina  Beruniyning  psixologik  qarashlarining  Markaziy 

Osiyoda  ijtimoiy-pedagogik  va  psixologik  fikrlar  tarixidagi  o6mi  va 

ahamiyatiga xolisona baho berish mumkin.

Bemniyning  «Hindiston»,  «Mineralogiya»  va  boshqa  asarlarida 

sezgilar va aqliy bilish,  o6zini tuta bilish, xotira, tasavvur, diqqat,  his va 

idrok,  tuyg‘u,  qobiliyat,  malaka  va  ko6nikma  kabi  masalalar  haqida 

g6oyat qimmatli  fikr-mulohazalar mavjud.  U yozadiki:  «01im insondagi

214



ruhiy  jarayonlami,  insonning  tashqi  olamni  bilish  jarayonini,  inson 

bilimlarini  boyitish,  ma’rifatli  boiishidagi  roli jihatidanrganishga va 

talqin etishga harakat qiladi».

Beruniyning  psixologik  qarashlari  haqida  gap  borar  ekan,  shuni 

aytish  kerakki,  olim  bilimning  bu  sohasi  byicha  yozganda  qadimgi 

yunon  va  hind  mutafakkirlarining  tabiiy-ilmiy,  falsafa  hamda 

psixologiyaga oid asarlariga sharhlar yozish bilan chegaralanib qolmay, 

Sharq  olimlarining,  zamondosh  mutafakkirlaming  ilg‘or  fikr  va 

g4oyalarini  ham  ifodalagan.  Masalan,  u  bilish va tafakkur jarayonlarini 

tushunishda  Arastuning  aqlga  muvofiq,  haqiqatga  to‘g6ri  keladigan 

qarashlariga  tayandi,  al-Xorazmiy,  Forobiy,  al-Farg4oniy,  Abu  Ali  ibn 

Sino,  Abu  Bakr  Roziylar  ishlab  chiqqan  psixologik  metodlami  yanada 

ijodiy  boyitdi  va  ilmiy  xulosalari  bilan  ancha  ilgarilab  ketdi. 

Bemniyning 

fikricha, 

«faqaigina 

sezgi 

organlari  yordamida 

o'zlashtirilgan  bilimlar  turli  xatolarga  olib  kelishi  mumkin,  shuning 

uchun  doimo  aqlning  kuchiga  suyanish  zarur.  Agar  inson  sezgilardan 

fikrlash  na  xulosa  chiqarish  yordamida foydalansa,  ana  shu  sezgilar 

orqali  idrok qilinadigan  narsalarm  o ‘rganishda juda  katta yutuqlarga 

erishmog 7 mumkin».

Beruniy  eshitishga  nisbatan  idrok  qilish  va  eslab  qolishning 

afzalligini  uqtirar  ekan,  shundayi  deb  yozadi:  «Xabar  ko ‘zi  bilan 

ko ‘rgandek  bo imaydi»9  degan  kishining  so4zi  juda  to4g4ridir.  Chunki 

ko4rish  ko4ringan  narsaning  o4zi  bor  paytida  va  o4z  joyida  turganida 

qarovchi  ko4zining  uni  uchratishidan  iboratdir.  Xabarga  yolon- 

yashiqlar  qo4shilmaganda,  u  ko4rishga  nisbatan  ortiqroq  o4rinda turgan 

bo4lar edi.  Chunki ko4rish va qarasn payti narsa bor vaqtning bir boiagi 

bilan  cheklanadi.  Xabar  esa  narsaning  (qarovchiga)  ko4ringan  vaqtdan 

ilgari  o4tgan  va  keyin  keladigan  hollaridan  darak  beradi;  ana  shuning 

uchun  xabar  bor  narsalardan  ham,  yo4q  narsalardan  ham  darak




Download 20,47 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   161   162   163   164   165   166   167   168   ...   679




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish