Boshlang‘ich, o‘rta ta’lim - o‘quv jarayonini tashkil qilish va ta’lim
mazmuni
Boshqa joylardagidan farqli oiaroq, Yaponiya maktablarida o‘qish
1 apreldan boshlanib, kelasi yilning 31 martida nihoyasiga yetadi.
Boshlangich va kichik o‘rta maktablarda o‘quv yili uch semestrga
boiinadi: aprel-iyul, sentyabr-dekabr, yanvar-mart. Katta o‘rta
maktablarda esa o‘quv yili 2 yoki 3 semestrga boiinadi.
Ta’tillar yozda, qishda (yangi yildan oldin va keyin) va bahorda
boiadi. Yozgi ta’tillaming boshlanishi va tugashi munisipalitetlardagi
vaziyat, ya’ni yuzaga kelgan holatlarga va o‘quv yurtlari xususiyatlariga
qarab belgilanadi.
Ko‘pchilik boshlang‘ich va kichik o‘rta maktablarda ta’tillar iyun
G>yi oxirida boshlanib, avgust oylarida tugaydi. Qishloqlarda esa qishloq
xo‘jalik ishlarini bajarishdagi dolzarb holatlardan kelib chiqib, bahor va
kuzgi ta’tillar yozgi ta’tillar hisobidan uzaytiriladi.
0 ‘quv yili Yaponiyada 240 kun yoki Amerika Qo‘shma
Shtatlaridan 60 kun ko‘pdir. Darslar 7 soat. Ko‘pchilik maktablarda
darslar erialab soat sakkiz yarimda boshlanib, uchdan keyin tugaydi.
0 ‘quvchilar haftasiga 2-3 soat sinfdan tashqari klub ishlarida, 7 soat
ixtisos bo‘yicha mashg‘ulotlarda yoki repititorlar ixtiyorida boiadilar.
Yuqori bosqich o‘rta maktablarida butun o‘quv jarayonida
o‘quvchilar 80 ta sinov topshirishadi. 0 ‘quvchilar majburiy asosiy
fanlardan tashqari o‘z xohishlariga ko‘ra ingliz tili, texnik taiim va
maxsus fanlardan sinovlarga jalb etiladilar.
Yapon maktablari elektron hisoblash mashinalari va boshqa o‘quv
texnika
vositalari
bilan
to ia
ta’ minlanganligiga
qaramay,
mutaxassislaming flkricha, asosiy e’tibor o‘qituvchi faoliyati va
darslikka qaratilmog‘i kerak. Ulaming fikricha, o‘qituvchi va o‘quvchi
o‘rtasidagi jonli muloqot o‘mini har qancha, takomillashgan mashina
ham bosa olmaydi.
Deyarli barcha darsliklar xususiy bosmaxonalarda chop etiladi.
Ulami chop etishga mablag‘ni vazirlik ajratadi. Yuqorida qayd
etilganidek, darsliklar boshlangich va quyi o‘rta maktablarda bepul,
yuqori o‘rta maktablarda esa pullidir. Darsliklar narxi shundayki, ulami
xarid qilishga hammaning imkoniyati bor. Foydalanilgan darsliklar
pullik boisa ham, tekin boisa ham o‘quvchining o‘zida qoldiriladi.
Yaponiyada o‘qituvchi kadrlar tayyorlash sifatiga juda katta talablar
qo‘yiladi. Bu talablar shundayki, mazkur kasbga iqtidorsiz va yo‘nalishi
690
to‘g‘ri kelmaydigan tasodifiy kishilaming kirib qolishi amalda mumkin
emas.
0 ‘qituvchilar 4 yillik universitetlarda va 2 yillik kollejlarda
tayyorlanadi. Bu o‘quv yurtlarining bitiruvchilariga birinchi va ikkinchi
darajali guvohnomalar beriladi.
Maktab direktori boiish uchun 1-darajali guvohnomaga ega boiish
shart.
Yapon o‘qituvchilarining jamiyatda tutgan obro‘-e’tibori katta.
Binobarin, ulaming maoshlari ham yuqori, 74 foiz o‘qituvchi jamoa va
kasaba assotsiatsiyasiga a’zo. Bu ularga taiim mazmunini va uslubini
muhokama qila olish imkoniyatini beradi. 0 ‘qituvchilaming ilk maoshi
universitetni tugallagan mutaxassislar maoshi bilan teng.
Ular o‘z kasb mahoratlarini takomillashtirish ustida tinimsiz
izlanishlar olib boradilar, ishga tushishdan oldin 7-10 kun kunduzgi
tayyorlov kurslaridan o‘tadilar. Yapon o‘qituvchilari har 5 yilda malaka
oshirish kurslarida o‘qib qaytadilar. Malaka oshirish o‘qituvchilaming
o‘zlari uchun katta ehtiyojdir. Chunki Yaponiya maktablari dasturi 10
yilda davr taqozosiga ko‘ra o‘zgaradi. Dasturlardagi yillik o‘zgarishlar
esa anjumanlar o‘tkazish y o ii bilan o‘qituvchilarga yetkazib boriladi.
0 ‘qituvchilar o‘zlariga ishonib topshirilgan 35-40 o‘quvchining
bilimi va tarbiyasi uchun javobgardirlar. Shu bois ular darsdan bo‘sh
vaqtlarini
o‘quvchilar,
ulaming ota-onalari
bilan suhbatlarga,
xonadonlarga tashrif ishlariga bag‘ishlaydilar.
Ota-onalar va bolalar
Yaponiyada oilaviy budjetning katta qismi bolalaming sara
maktablarda puxta bilim olishlarini ta’minlashga, universitetlarga kirib
bilim olishlariga sarflanadi. Oilada bola yaxshi bilim olishi uchun barcha
shart-sharoitlar yaratib beriladi. Imtihon paytlarida esa bolalar uy
yumushlaridan ozod etiladilar. Ota-onalar maktab hayotining barcha
sohalarida faol ishtirok etadilar, o‘z farzandlariga barcha sohada o‘mak-
namunadirlar. Ular bolalari o‘qishida yordam berish uchun juda ko‘p
o‘qiydilar, maktab o‘quv dasturini mukammal o‘rganib oladilar.
Do'stlaringiz bilan baham: 
