taraqqiyotining asosini uning iqtisodiy va ijtimoiy rivojlanganligi bilan
darajada ekanligi bilan belgilanadi. Taiim-tarbiyani eski, sho‘rolar
davridan qolgan maflcuraviy qarashlardan holi etish, uzluksiz taiim-
tarbiya tizimini tashkil etish muammolarini hal etish, amaldagi taiim-
tarbiya tizimini yuksak taraqqiy etgan davlatlar darajasiga ko‘tarish
pedagogika va psixologiya sohasidagi ilmiy tadqiqotlar koiami va
sifatiga bogiiq.
Prezidentimiz I.A.Karimov taiim islohotlarining asl mohiyatini
«Bizga bitiruvchilar emas, maktab taiim i va tarbiyasini ko‘rgan
shaxslar kerak», deb ta’kidlar ekan, islohotning asosiy muammolarini
quyidagilar ifodalaydi: yoshlami erkirt mustaqil fikrlashga yo ‘naltirish;
o ‘quv jarayoni mazmuni, qitiladigan darsliklar sifatini oshirish;
quvchilaming o ‘z ona tili va chet tillami puxta rganishlari;
pedagog kadrlami tayyorlashga yangicha yondashish, tlim tizimida
uning har bir bosqichida, xususan, yangi
tartibdagi va yagona
uslubdagi
zamonaviy
rta-maxsus
va
kasb-hunar
tlimini
rivojlantirish; oliy o ‘quv yurtlari ta 'lim sohasini xalqaro me 'yorlar va
andozalar asosida tashkil etish, zamon talabiga xos mutaxassislami
tayyorlash: tlim tizimining barcha bg‘inlarida Davlat tlim
standartlari asosida o ‘quv dasturi va darsliklami yaratish.
Mazkur muammolami hal etishda mustaqillik yillarida amalga
oshirilgan ilmiy tadqiqotlarda ilgari surilgan pedagogik fikrlar alohida
ahamiyatga ega boiadi. Zotan «KadrIar tayyoriash milliy dasturi»da
«ilm-fanning kadrlar tayyorlash tizimiga kirib borishi uchun ilg‘or
pedagogik texnologiyalarni yaratish va o‘ztashtirish yuzasidan
maqsadli innovatsiya loyihalarini shakllantirish va amalga oshirish
y o ii bilan ilm-fanning taiim amaliyoti bilan aloqasini ta’minlash
chora-tadbirlarini ishlab chiqish; ilg‘or pedagogik texnologiyalarni
joriy etish uchun eksperimental maydonchalar barpo etish orqali
ilmiy tadqiqot natijalarini o‘quv-tarbiya jarayoniga joriy etish
mexanizmini ishlab chiqish; ilmiy-pedagogik kadrlar darajasini
baholashga zamonaviy yondashuvni ro‘yobga chiqarish» bilan
bogiiq belgilangan vazifalari bajarilib, mamlakatimizda taiim
mazmunida muhim o‘zgarishlar yuz berdi.
Mustaqillik yillarida taiim-tarbiya, uning muammolari va
yechimlariga bag‘ishlangan bir qancha ilmiy tadqiqot ishlari,
monografiya, o‘quv adabiyotlar, metodik qoilanmalar va maqolalar
eionqilindi.
Bu ishlarda pedagogik fikrlaming ilmiy-metodologik asosi,
metodlari, maqsad va vazifalari, yangi yo‘nalishlari, taiim va tarbiya
604
mazmuni, shakl va metodlari hamda shu kabi muammolarga milliy
istiqlol g‘oyalari va milliy mafkura asosida yangicha yondashishga
harakat qilindi. Zotan, ta’lim-tarbiya tarixiga nazar tashlar ekanmiz,
moziyda ham eng muhim masala inson, uni barkamol shaxs etib
tarbiyalash bo‘lganligining guvohi bo‘lamiz. Eng qadimgi manbalardan
boshlab, keyinchalik paydo bo‘lgan ta’limiy-axloqiy asarlarda ta’lim-
tarbiyaning ham nazariy, ham amaliy masalalari talilil etilganki, uning
asosida barkamol shaxsni ma’naviy-axloqiy shakllantirish muammosi
markaziy muammo bo‘lgan. Masalan, Yusuf Xos Hojibning «Qutadg‘u
bilig» asaridan boshlab, Kaykovusning «Qobusnoma», Ahmad
Yugnakiyning «Hiybat-ul haqqoyiq», Sa’diyning «Guliston», Alisher
Navoiyning «Mahbub-ul qulub», Abdulla Avloniyning «Turkiy Guliston
yoxud axloq» va boshqa didaktik asarlaming har birini bir pedagogik
asarga qiyos qilish mumkin. Biz ana shu asarlarga tayangan holda
tadqiqot ishlarini olib borgan taqdirdagina pedagogik ilmiy-
tadqiqotlaming metodologik asoslarini kuchaytirgan bo‘lamiz.
Shuningdek, XIX asr oxiri XX asr boshlarida yashab ijod qilgan
ma’ rifatparvarlar, maktab va maorif, ta’lim-tarbiya sohasida ilg‘or
fikrlar bilan maydonga chiqqan Avaz 0 ‘tar o‘g‘li, Ishoqxon Ibrat,
Ahmad Donish, Mahmudxoja Behbudiy, Abdulqodir Shakuriy, Abdulla
Avloniy, Munawar Qori Abdurashidxonov, Abdurauf Fitrat, Hamza
Hakimzoda Niyoziy va boshqalaming ilmiy-pedagogik merosi ham
hozirgi mustaqillik sharoitida ta’lim-tarbiya muammolarini hal etishda
muhim manbalardan sanaladi.
Bu borada ta’lim-tarbiyaga oid fikrlar taraqqiyotida aqliy tarbiya,
ya’ni ilmiy bilimlami egallash, zehn va zakovatni tarbiyalash, tafakkumi
rivojlantirish, xulq-odob me’yorlarini tarkib toptirish, jismonan sog‘lom
insonni shakllantirish, badiiy tasawur, e’tiqod va qarashlami tarkib
toptirishga doir fikrlar asos bo‘lishi bilan birga, hozirgi davming eng
ilg‘or texnologiyalaridan ham foydalanish samarali natijalar berishi
muqarrar. Zero, hozirgi davrda jamiyat taraqqiyotini ta’lim-tarbiya
rivojlanishisiz tasawur etish qiyin. Shuning uchun ham hozirgi davrda
ta’lim ustuvor soha sifatida qaralar ekan, uni ta’lim-tarbiyaga doir fikrlar
rivojlanishi va taraqqiyotsiz amalga oshirib bo‘lmaydi.
Mustaqillik yillarida milliy pedagogika nazariyasi va tarixiga oid
ilmiy tadqiqotlar ham yaratilgan. Pedagogika tarixining ta’lim-tarbiya
taraqqiyotida tutgan o‘mi mustaqillikning dastlabki yillaridayoq
pedagog olimlar diqqatini tortdi. Masalan, «Mustaqillik ma ’naviyati va
Do'stlaringiz bilan baham: 
