Toshkent moliyainstituti n. Atayeva, F. Rasulova, M. Salayeva, S. Hasanov



Download 20,47 Mb.
Pdf ko'rish
bet422/679
Sana31.12.2021
Hajmi20,47 Mb.
#271115
1   ...   418   419   420   421   422   423   424   425   ...   679
Bog'liq
umumiy pedagogika

Aqida bilmagan shaytoni eldur,

Agar ming yil amal deb qilsa eldur.

Shoiming  dunyoqarashiga  ko‘ra  aqida  -   yagona  Tangri  taoloni  tan 

olish,  noravo,  ya’ni  shariat man etgan  ishlardan o‘zini  tiymoq,  Allohning 

marhamatiga umid  bilan yashamoq,  noumid bo‘lmaslik, jamoat  e’tiqodini 

hurmat qilmoq, ma’rifatli bo‘lmoqdir.

461



So‘fi Olloyoming imon haqidagi qarashlari ham e’tiborga loyiq.  Gmng 

fikricha, imon kam ham boimaydi, ko‘p ham, u sobit, yaxlitdir:

Yaqin bilgilki imon bo‘lmagay kam,

Erur birdekziyoda bo‘lmagay ham,



«Sabot ul-ojizin»mng ba’zi  qismlarida murshid va  muridning kimligi, 

ulaming  o‘zaro  munosabati,  qanday  sifat  va  fazilatlarga  ega  boiishlari 

haqida  fikrlar  bayon  etiladi.  Asaming  «rasmiy»  boblarida  murshid  va 

muridning  yaxshi-yomon  xislatlari  xususida  mulohaza  yuritilsa,  m afviza 



(o(git,  pand)  qismlari  hamda  boblarga  ilova y o ‘sinida  berilgan  hikoyat- 

larda  jiddiy  hayotiy,  tarbiyaviy  ahamiyatga  ega  boigan  axloqiy  fikrlar 

ilgari  suriladi.  Hikoyatlarda  bayon  qilingan  mulohazalar  o6ziga  xos 

krgazmalilik  vazifasini  o6taydi.  Masalan,  shoir  kamtarlik  va  o‘z  nasli- 

nasabi  bilan  maqtanish  haqidagi  maVizadan  so4ng  quyidagi  hikoyatni 

keltiradi. U «Hikoyati hujjoj» deb nomlangan:

Musulmoniga bir kun aydi Xujjoj,

Duoi xayr ucliun bizga qo‘lung och.

Duoga q o i ko‘tardi ul neku xol,

Dedi: yo Rab, bu zolim jonini ol,

Dedi: Xujjoj o‘shal mardi xudoga,

Tiling bordi nechuk mundog‘ duoga?

Mazkur hikoyatdan awalgi ma’viza esa shunday bayon etiladi:

Tirik yurguncha zolim oigani xo‘b,

Ginadin harnecha kam boigani xo‘b.

Ko4rinib turibdiki, shoir hikoyat bilan ma’viza sngidagi fikrini yana- 

da kuchaytiradi, ma’vizadagi xulosani hayotiy bir voqea bilan tasdiqlaydi.

«Sabot ul-ojizin»da  SoTi  Olloyor birovga tarbiya beruvchi  kishining, 

awalo,  o‘zi  qanday  blishi  kerak,  degan  savolni  qyib,  bunga 

tarbiyalangan,  kamolga  erishgan  bo‘lmogi  lozim  deb javob  beradiki,  bu 

pedagogikaning asosiy shartlaridan biridir.

Shoir  tarbiyachini  ichi  durru  maijonlarga  to4la  dengizga  qiyos  etadi. 

Uning vazifasi kishilami zidagi ilm javhari bilan serob qilishdan iboratdir. 

U yana bir o‘rinda tarbiyachini shohga o‘xshatib shunday deydi:

Agar siz topsangiz bir yaxshi shaxni,

Xabardor aylangiz man ro‘siyahni.

Shoir bu misralarda shoh so4zini ikki ma’noda qo‘llagan: yaxshi shoh, 

el  yurtni  obod  qiladi.  U  xalqning  tarbiyachisidir.  Shuningdek,  yaxshi 

tarbiyachi ham yaxshi shoh kabi yuzi qoralaming dilini poklaydi.

Shunday  qilib,  Buyuk  sahoba Ali bin  Abu  Tolib  «Islom  maktabining 

bag‘rida  inson  nafsini poklashga,  tarbiyalashga  erishiladi»,  deydi.  Zero,

462



odamni  yomon  yoilarga  kirishiga,  ko‘pincha  uning  nafsi  sabab  bo‘ladi. 

So‘fi  Olloyoming  «Sabot ul-ojizin»  asaridan ko ‘zda  tutgan  bosh maqsadi 



ham  shu nafsni poklash yo ‘li  bilan  axloq  tarbiyasi,  komil  insonni  voyaga 

yetkazishdan iboratdir.

5.7. JAHON OTIN UVAYSIYNING OTINLAR MAKTABIHAQIDA

Markaziy  Osiyoda  otinlar  maktabining  asoschilaridan  biri,  ayollar 

taUimida  katta  xizmat  qilgan,  ziga  xos  maktab  yaratib  shuhrat 

qozongan mashhur otinlardan biri Jahon  Otin Uvaysiy (XVIII  asming 

80»yillarida  tug‘ilib, 65 yoshlarida vafot etgan) ma5rifatparvar shoira va 

murabbiy sifatida  mashhurdir.

Umarxon  Marg6ilon  hokimi  (1800-1809-yillar)  boiib,  Nodiraga 

o‘ylangan  paytda  Uvaysiy  shoira  sifatida tanilgan  edl.  Shuning  uchun 

ham  Nodiraning 

tashabbusi  bilan  ular  o6rtasida  do‘stona  aloqa 

o‘rnatilgan  va  ikki  shoira  opa-singil  tutindilar.  Umarbek  (1809-1822) 

Qo‘qon  xoni  boigach,  Nodira  poytaxtga  kchib  kelgandan  keyin 

maxsus  yorliq  bilan  Uvaysiyni  ham  rdaga  olib  kelib  murabbiylikka 

tayinlaydi. Uvaysiy rdada yosh bolalar va kanizaklami she’r san’ati va 

musiqasiga o‘qita boshlaydi.:

Uvaysiyning  muallimlik  faoliyatini  rganar  ekanmiz,  uning 

qitish  usullari  haqida,  o‘sha  davrdagi  qizlar  maktabi,  ulaming 

mazmunida  otinlaming  o‘mi  haqida  muayyan  maiumotga  ham  ega 

boiamiz.

Jahon  otin  Uvaysiy  faoliyat  ko‘rsatgan  qizlar  maktabi  ham  ana 

shunday  ibrat olsa arziydigan bilim o6choqlaridan sanalgan. 0 6zining 

butun 


faoliyati 

davomida 

xalqimiz 

orzu»umidlarini 

ro6yobga 

chiqarishga  harakat  qilgan  Jahon  otin  xalqimizning  oqila  qizlarini 

tarbiyalash,  go6zal  hayotga  erishishning  birdan-bir  yo6li  deb  o6ylab, 

o6zining  butun  umrini  yosh  qizlarga  taiim   va  tarbiya  berishga 

bagishladi.  0 6zbek  ayollarining  ma’naviy  ozodligi  ularning  nazm 

dunyosiga kirib, baralla kuylashida muhim o6rin tutdi.

0 6z  maktabida qizlarga  boshlang6ich taiim   berar ekan,  Jahon  otin 

ularning  zehnini  o6stirishga  katta  ahamiyat  beradi.  U  o6z 

shogirdlariga savod  o6rgatibgina qolmay,  ular orasidan  iqtidorli  qizlami 

tanlab  Sharq  she’riyati  bilan  tanishtiradi.  Qizlarni  nazm  bo6stoniga 

yetaklaydi.

G6ulom  Zufariyning  quyidagi  lirik  hikoyasi  fikrimiz  dalili  bo6la 

oladi:

463



«Andijon  hokimi  Rahmonquliboy  qizi  Mohlaroyimni  Umarxonga 

hadya  qilib  yuboradi.  Umarxon  she’riyatga  qattiq  berilgan  kishi 

boMganidan,  mening  hamxonam,  albatta  shoira  boiishi  lozim,  deb 

yurarkan.  Mohlaroyim esa yuqori tabaqa oilaga mansub  sohibjamol  qiz 

edi,  ammo,  she’riyatdan  uzoqda  edi,  shu  «nuqsoni»  uchun  Umarxon 

Mohlaroyimni  o‘z  nikohiga  olmaydi:  «tahqirlangan»  qiz  kundan-kun 

soiib  boradi.  Uvaysiy  voqeadan  xabar  topib,  qizga  achinadi,  kelib  u 

bilan  suhbatlashadi.  Qarasa,  Mohlaroyim  juda  fozila,  aql-farosatli  qiz 

ekanligi  maium  boiadi.  Shu  kundan  boshlab  Uvaysiy  Mohlaroyimga 

adabiyotdan  nazariy  va  amaliy  dars  bera  boshlaydi.  Mohlaroyim  she’r 

yozishni  mashq  qiladi.  Shu  tariqa  oradan  bir  yil  o6tadi,  bu  davrda, 

Mohlaroyim  zbek  va  fors  tillarida  yetuk  she’rlar  yoza  boshlaydi,  bu 

ustozi  Uvaysiyga  manzur  boiadi.  Mohlaroyim  Uvaysiy  imtihonidan 

oiadi,  lekin  Umarxonga  qay  yocsinda  imtihon  berish  ustoz  va 

shogirdning boshini qotiradi.

Yoz  kunlarining  birida,  asr  bilan  shom  orasida,  Uvaysiy 

Mohlaroyimga  harir  liboslar  kiydirib,  Umarxonning  bog‘iga  olib 

chiqadi.  Bog6dagi  marmar  hovuz  atrofida  rango-rang  gullar  ochilib, 

bulbullar  xonish  qilardi.  Marmar  hovuzda  esa  oltin  baliqlar  suzardL 

Uvaysiy  Mohlaroyimni  hovuz  bo4yidagi  kursiga  oiqizib,  haram 

xonimlaridan  biriga:  «Mening  shoh  hazratlarida  zarur  ishim  bor, 

shahanshohim  iltifot  qilib,  bir  sayri  bog‘  qilmasmikinlar,  kamina  bu 

fursatdan  istifoda  bo‘lib,  ul  hazratga  arzi niyoz  qilsam»,  deydi va  o‘zi 

darhol qaytib, hovuz atrofidagi bir gul ostiga yashirinadi.



Oradan andekfursat o ‘tmay,  bog ‘da  Umarxon  paydo bo ‘ladi.

U  viqor  bilan,  ohista  marmar  hovuz  tomonga  qarab  yuradi. 

Yaqinroq kelib qarasa,  odatda  Umarxon o ‘tiradigan hashamdor kursida 

sohibjamol  bir  qiz  o ‘tiribdi.  Umarxon  bu  gulchehraga  mahliyo  bo ‘lih, 

unga fors  tilida she V bilan savol  beradi va  qiz  unga  munosib javoblar 

qaytaradi:


Download 20,47 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   418   419   420   421   422   423   424   425   ...   679




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish