Toshkent moliyainstituti n. Atayeva, F. Rasulova, M. Salayeva, S. Hasanov

Kimgakim ish bulmasa pesh uftod,

Hech ishi hech ish bila topmas kushod.

Tajribasiz ermudur, ey hamnafas,

Tajribadir erga murabiyu bas.

393

---

U kishilami to‘g‘ri boiishga, halol va insofli boiishga undaydi:

Rostlik ustinda tarozini tuz,

Rostlik asbobini saqla to‘kiz...

A rratek et bazi keyin-ilgari,

Pesha biqin yo‘nma o‘z-o‘zung siri.

To4g6ri  boiish  va  rost  so‘zlash  kishining  eng  a io   sifatidir.  Uning 

fikricha, kishi tashqi qiyofasi, kiyim-kechagi bilan emas, balki ma’naviy 

boyligi, xulqi karami va kamtarligi bilan maqtovga sazovordir:

H ar necha tun boisa tura upranur,

Upranmag‘on xulqu karam to‘nidur.

Qilma yengillik bila ko‘ngulni resh,

Kim biladur xoru gulu no‘shu nesh.

Eyki, qo6yarsan oyog‘ing yo‘lda chap,

Bu yo‘l erur boshtin oyoq buPajab.

U  odob-axloq  masalalari  bilan  birga,  vatanparvarlik  g‘oyasini  ham 

ilgari surib shunday deydi:

Vodiyi g‘urbata aro qo‘ydi qadam,

Hamdam anga g‘amu hamdam-nadam.

Haydar Xorazmiy ijtimoiy-foydali mehnat ahlini ham ulugiaydi:

E r kerak emgak bila topsa huzur,

E r kishi emgakta tetikroq bo‘lur, —

U yoshlarga mehnatning fayzi va uning tarbiyaviy xosiyatini uqtirar 

ekan, dehqonchilik kasbiga muhabbat g6oyasini ilgari suradi.

To‘kmasa dehqon araqi poy, bil,

Yemishining foydasin topmas el.

Tarbiyatu sa’y qilur bog‘bon,

Toza bo‘lur, meva berur bo‘ston.

Xullas,  Haydar Xorazmiyning falsafiy-didaktik va ma’rifiy-axloqiy 

mazmundagi  «Mahzan  ul-asror»  asari  bilan  mukammal  tanishish  shuni 

krsatadiki,  u  ma’rifatparvar  shoir  va  o4z  zamonasining  yetuk 

mutafakkiri  sifatida  falsafiy-tarbiyaviy  bilimlaming  va  arab,  fors-tojik 

tillarining katta bilimdoni boigan.

XV  asr  oitalarida  Movarounnahrda  yashab  ijod  etgan  Sayyid 

Qosimiy  Haydar  Xorazmiy  an’analarini  davom  ettirib,  «Mahzan  ul 

asror»ga  hamohang  «Majma’  ul-axbor»  dostonini  yaratadi.  Haydar 

Xorazmiyni  o4z  ustozi  deb  bilgan  shoir  undan  ilhomlanib,  uning 

tafakkur 

mevasi 

va 

san’atkorligidan 

bahramand 

boiganligini 

quyidagicha bayon etadi: