Toshkent moliya instituti zulxumor toirovna abdalova zulxumor nazarovna tojiyeva



Download 6,69 Mb.
Pdf ko'rish
bet102/118
Sana18.01.2022
Hajmi6,69 Mb.
#387097
1   ...   98   99   100   101   102   103   104   105   ...   118
Bog'liq
Иқтисодий география.Абдалова З

Janubiy-iqtisodiy  rayon 
o ‘z  tarkibiga  Q ashqadaryo  va 
Surxondaryo 
viloyatlarini 
birlashtiradi. 
Iqtisodiy 
rayon 
(m intaqa)  u m um iy  m aydoni  48,7  m ing  k m 2  b o ‘lib,  bu 
0 ‘zbekiston  Respublikasi  h ududining  10,9  foizini  tashkil 
qiladi.  Iqtisodiy  geografik  o ‘rni  qulay,  respublikaning  eng 
jan u b iy   hududlarida  joylashgan  ushbu  iqtisodiy  rayon  q o ‘shni 
Tojikiston, 
T urk m an isto n  davlatlari  bilan,  respublikaning 
S am arqand,  Buxoro  viloyatlari  bilan  chegaradosh.  Tabiiy
190


sharoitiga  k o ‘ra  iqlim i  boshqa  viloyatlarga  qaraganda  issiq 
b o ‘ladigan  k un lar  k o 'p ro q ,  yozi  issiq  va  qu ruq ,  subtropik. 
H u d u d i  u ch   to m o n d an   to g ‘lar  bilan   o ‘ralgan:  shim olda  H isor, 
shim oli  g‘arbda  B oysun  va  K o ‘hitang,  sharqda  B obotog1 
tizm alari  (eng  balan d  nuqtasi  H iso r  4643  m ).  Relye ft  sharqdan 
g ‘arbga  to m o n   pasayib  boradi,  katta  m aydonlarni  to g ‘lard an  
tashqari 
c h o ‘llar 
(Q arshi, 
N ish o n , 
Sandiqli, 
Surxon- 
S herobod),  tekisliklar,  adirlar  egallaydi.
Janubiy  iqtisodiy  rayonda  x ilm a -   xil  m ineral  resurslar, 
neft,  gaz,  to sh k o ‘m ir,  m ineral  tuzlar,  m arm ar,  oltingugurt, 
rangli  m etallurgiya,  energetika,  kim yo,  qurilish  m ateriallari 
ham d a  shifobaxsh  m ineral  suvlar  topilgan.  Asosiy  neft  va  gaz 
konlari 
H avotog‘, 
U chqizil, 
K o‘kaydi 
K o ‘kdum aloq, 
M uborak, 
P om uk. 
S h o ‘rtan , 
Zevardi  va  Lalm ikordadir. 
T o sh k o 'm ir  B oysun  va  S h arg 'u n d a,  D eh q o n o b o d ,  X o‘jaikonda 
esa  turli  xil  tuz  konlari  joylashgan.  Tubagatan  kaliy  tuzi  koni 
kaliy  o ‘g‘itlarini  ishlab  chiqarish  sanoati  rivojlantirishga 
m unosib  hissa  q o ‘shadi.
Suv  resurslari  bilan  Surxondaryo,  Q ashqadaryo,  Shero- 
boddaryo 
va 
ularning 
irm oqlari 
(Jondirdaryo, 
Oqsuv, 
Tanxozdaryo, 
O yoqchidaryo, 
Qizil 
daryo), 
U chqizil, 
Q u m q o ‘rg‘on , 
Janubiy 
Surxon, 
H isorak, 
Q alqam in, 
C h im q o ‘rg‘o n,  Q am ashi.  P ach k am ar  suv  om borlari,  K atta 
H isor,  A m u -Z an g ,  H azorbog‘,  Q arshi  m agistral,  M irishkor, 
Eski  an h o r  va  boshqa  kanallari  m in taq ani  ta ’m inlaydi.  U shbu 
suv  m anbalari  iqtisodiy  rayon  sug‘orm a  dehqonchiligining 
rivojlanishida 
m u h im  
aham iyatga 
ega. 
Iqtisodiy 
rayon 
rekreatsiya  va  turizm ni 
rivojlantirish  im koniyatlari  bor. 
Jum lad an,  Surxondaryodagi  O m onxona,  U chqizil,  X o‘jaikon, 
Q ashqadaryodagi 
M iroqi  d am   olish  sihatgohlari,  tarixiy 
yodgorliklar  (O qsaroy  va  b.),  eski  N asaf  qoldiqlari,  g‘o rlar  va 
boshqalar.
Janu biy   m in taq ad a  4997,4  m ing  kishi  yoki  m am lakatning 
16,9  foiz  aholisi  yashaydi,  aholi  hudud  b o ‘ylab  notekis 
joylashgan,  zichligi  kv.km  joyga  o ‘rtach a  102,6  kishidan  iborat 
(2012 
y.), 
sh u n d an  
Surxondaryoda 
110,4 
kishidan,
Q ashqadaryo  viloyatida  esa  o ‘rtach a  kv.km  joyga  97,1  kishidan 
to ‘g lri  keladi.  A holisining  55,6  foizi  Q ashqadaryo  viloyatida.
191


qolgan  qism i  S urxondaryoda  istiqom at  qiladi.  H a r  ikkala 
viloyat  respublikada  aholining  tabiiy  ko‘payishi  eng  yuqoriligi 
bilan  ajralib  turadi.  Bu  esa  viloyatlarda  aholini  ish  bilan 
ta ’m inlash,  ishlab  chiqarishni  yanada  rivojlantirish  zaruratini 
q o ‘yadi.
Iqtisodiy  rayon  x o ‘jaligi  respublikada  agrar—industrial 
y o ‘nalishda  b o ‘lib,  m intaqaning  geografik  o ‘m i,  tabiiy  sharoiti 
va  resurslari,  tarixiy  rivojlanish  xususiyatlariga  tayangan  holda 
iqtisodiyoti  taraqqiy  etm o qd a.  S anoatida  neft—gaz,  yengil 
sanoat,  asosan,  paxta  tozalash  sanoati,  kim yo,  to g‘-k on ,  o ziq - 
ovqat 
sanoatlari 
yaxshi 
rivojlangan. 
A yniqsa, 
X odiza, 
Sharg‘un -S ario siy o ,  Boysun,  S h o ‘rtangaz  m ajm uasidagi  kon lar 
sanoat  taraqqiyotiga  m unosib  hissa  q o ‘shishm oqda.  Shu 
boisdan,  ham   iqtisodiy  rayon  respublikada  k o ‘m ir  va  neft 
sanoati  b o ‘yicha  yetakchi  hisoblandi.
T oshg‘u z o r  —  Boysun  -  Q um qo‘rg‘o n   tem ir  yo‘lining  quri­
lishi, 
ko'pgina  yoqilg‘i  resurslarini  aniqlash  b o ‘yicha  olib 
borilayotgan  ishlar  m intaqa  sanoatining  kelgusida  yan ad a 
taraqqiy  etishidan  dalolat  beradi.  E lektr  energiyasi  bilan 
T o ‘palang  G E S ,  Tollim arjon  IES,  M uborak  issiqlik  energetika 
m arkazlari  ta’minlaydi.
Q urilish 
m ateriallari san oatid a 
S herobodda 
m ahalliy
xom ashyo  asosida  yirik  va  u m u m an   Janubiy  0 ‘zbekistonda 
yagona  sem ent  zavodi 
qurilishi 
katta 
aham iyatga  ega.
Q ashqadaryo 
hissasiga 0 ‘zbekistondagi 
neftning 
(gaz
kondensati  bilan  birga)  95  foizi,  tabiiy  gazning  95,8  va 
oltingugurt nhig  deyarli 
100  foizi  to ‘g‘ri  keladi. 
S anoat 
tarm og‘ida  to ‘qim achilik  korxonalari,  Shahrisabzda  ip-gazlam a 
(«Oqsaroy  - 
to ‘qimachi» QK,  ipak-chilik),  paxta  tozalash
zavodlari,  M uborak  gazni  qayta  ishlash  zavodi,  «Sho‘rtan   neft- 
gaz»  sho “ ba  korxonasi,  «S urxondaryodonm ahsulotlari»  h am d a 
«H isor  neft-gaz»,  «Surxonteks»,  «Jarqo‘rg ‘o n   n eftni  qayta 
ishlash»  kabi  q ato r  q o ‘shm a  korxonalari  ishlab  turibdi.
Janubiy  iqtisodiy  rayon  respublika  qishloq  x o ‘jaligi 
m ahsulotining  16,3  foizini  beradi.  M intaqaning  Surxondaryo 
viloyati 
o ‘zining 
agroiqtisodiyoti 
rivojlanishiga 
k o ‘ra 
Q ashqadaryodan  oldingi  o ‘rinlarda  turadi.  Surxondaryodagi 
S urxon-She robod 
c h o ‘lida 
yangi 
yerlarni 
o ‘zlashtirish
192


natijasida,  ingichka  tolali  paxtachilik,  eksport  y o ‘nalishida 
subtropik  m evachilik  va  ertagi  sabzavot  m ahsulotlarini  yetish­
tirish,  Q ashqadaiyoda  paxtachilik,  bog‘dorchilik  va  g‘alla- 
chilik,  Quyi  zon ada,  y a’ni  Q arshi  dashtida  paxtachilik  y o ‘lga 
q o ‘yilgan.  X ususan,  to g1  va  to g‘oldi  hu dud larda  bog‘dorchilik 
va 
uzum chilik 
yaxshi 
rivojlangan. 
T og1 
yonbag'irlarida 
lalm ikor  dehqonchilik,  bog‘dorchilik  va  uzu m ch ilik  u ch u n  
sharoit  qulay.  C h o ‘l  m intaqasida  esa  g‘alla  va  chorvachilik 
y o ‘lga  q o ‘yilgan.  G ‘allachilik  qism an  to g 1  etaklarida  obikor 
yerlarda  lalm ikor  dehq onchilik  asosida  h am   tashkil  etilgan.
U m u m a n   iqtisodiy  rayonda  turli  xil  m evalar,  ayniqsa, 
olm a,  xurm o,  u zum ,  anjir,  ano r,  bodom ,  pista,  yong‘oq,  sitrus 
m evalari 
k o ‘plab 
yetishtiriladi. 
Surxondaryo 
viloyatining 
D eno v  tu m an i  subtropik  bo g'dorchilik  va  sitrus  m evalarini 
yetishtirishga  ixtisoslashgan  b o ‘lsa,  viloyat  m arkazlari,  shahar 
atroflarida  sabzavot  va  kartoshka,  ko‘k atlar  yetishtiriladi. 
A yniqsa,  S urxondaryoda  yil  b o ‘yi  sabzavot  hosilini  olish 
im koni  bor.  Pillachilik  paxtachilik  tarm o g ‘i  bilan  birgalikda 
olib  boriladi.  Iqtisodiy  rayon  b o ‘yicha  paxta  um um m am lakat 
yer  m aydonining  21,4  foiziga,  donli  ekin lar  21,9  foiziga 
ekiladi.
C horvachiligida  c h o ‘llarda  qo rak o ‘1  qo 'y lari,  ad ir-to g 1 
etaklarida  m ash hu r  hisori  q o ‘ylari,  ad ir-to g 1  m intaqasida 
jaydari  q o ‘y  echki,  qo ram o llar  boqiladi.  Iqtisodiy  rayonda jam i 
respublikadagi  yirik  shoxli  qoram ollarning  19,0  foizi,  q o 6y  va 
echkilarning  32,2  foizi  to ‘plangan.  A ynan  q o ‘y   va  echkilar 
soni  b o ‘yicha  Q ashqadaryo  (3233,5  m ing  bosh,  2010  y.) 
viloyati  respublikada  (15340,9  m ing  bosh,  2010  y.)  birinchi 
o 'rin n i  egallaydi.  Shu  boisdan  b o ‘lsa,  kerak  ushb u  viloyat 
m am lakatd a  g o ‘sht  ishlab  chiqarishda  S am arqand  va  T oshkent 
viloyatidan  keyin  uchinchi  o 'rin d a ,  sut,  ju n   ishlab  chiqarishda 
esa  birinchi  o 'rin d a   turadi.
T ransport,  iqtisodiy  rayonda  te m ir  y o 1!  transpo rti  katta 
aham iyatga  egadir.  B unda  T o shkent-T erm iz  te m ir  y o ‘li  aloh i­
da  aham iyatga  ega.  1995-yil  17-avgustda  V azirlar  M ahkam asi 
qarori  b ilan   Q ashqadaryo  va  S urxondaryo  oralig‘ida  G ‘u zor- 
B o y su n -Q u m q o 1 rg1 o n   te m ir  y o ‘li  qurilishi  boshlanib,  2007- 
yilda  qurib 
ishga  tushirilgan  T oshg‘u zo r  -  
B oysun 
-
193


Q u m q o ‘rg‘o n   te m ir  yo‘li  iqtisodiy  rayon  ijtim oiy-iqtisodiy 
rivojlanishida,  tem ir  y o ‘l  atrofidagi  turli  xil  qazilm a  boyliklar, 
rekreatsiya  va  turistik  im ko niy atlardan   keng  foydalanishda 
m u h im   im koniyatlardan  biriga 
aylandi. 
Bu 
te m ir  y o ‘l 
Surxondaryo  bilan  T oshkent  orasidagi  m asofasini  120-130  km  
ga  qisqartirishiga  sabab  b o ‘ldi.
Janu biy   rayon  ichki  aloqalarida  T erm iz-Q arsh i,  T erm iz- 
H ay rato n   (A lg‘o nisto n ),  T erm iz-D u sh an b e,  T erm iz-T osh ken t, 
Q arshi-T oshkent  kabi  avtom obil  y o ‘llarining  roli  yuqori. 
Q uvur  transporti,  havo  transportining  viloyat  ichki  va  tashqi 
aloqalarida  aham iyati  oshib 
bo rm o qda. 
T erm iz, 
Q arshi 
shaharlarida  yirik  xalqaro  aerop ort  bor.  U   iqtisodiy  rayon 
tashqi  aloqalarini  am alga  oshirishda  xizm at  qiladi.

Download 6,69 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   98   99   100   101   102   103   104   105   ...   118




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish